طراحی مدل ارزیابی خودگردانی محلی در سطح استان‎های جمهوری اسلامی ایران

هدف: تمرکزگرایی و سازماندهی نامتراکم‎ استان‎ها به‎دلیل گستردگی کشور، تنوع قومی و مذهبی و حجم زیاد خدمات عمومی، جمهوری اسلامی ایران را با کاهش بهره‌وری، تضعیف حاکمیت محلی و اشاعه ملی‌گرایی قومی و مذهبی مواجه است. هدف از اجرای این پژوهش، شناسایی شاخص‎های حکومت خودگردان محلی، به‎عنوان یکی از انواع حکومت‎های محلی نامترکز است. روش: مدل این پژوهش با استفاده از روش آمیخته طراحی شده است. به‎دلیل کامل نبودن پژوهش‎های پیشین و همچنین موقعیت متفاوت ایران از نظر تنش‎های قومی و اقلیمی، موقعیت جغرافیایی ـ سیاسی و اقتصاد دولتی، در مرحله اول، طراحی الگوی ارزیابی خودگردانی محلی با استفاده از روش تحلیل محتوای جهت‎دار و مصاحبه با 16 خبره، انجام گرفت. در ادامه از طریق مدل‎سازی معادلات ساختاری، الگوی اولیه آزمون شد. یافته‎ها: پس از تحلیل نتیجۀ مصاحبه‎ها، عناصر هویت قانونی، مردم‎سالاری، وظایف حکومتی، اختیارات تصمیم‎گیری و سازمان‎های عمومی، از 567 کد اولیه، 150 مفهوم و 22 مقوله استخراج شدند. همچنین نتیجه آزمون کمی الگوی اولیه، حکایت از تأیید کلیه مقوله‎ها و مفهوم‎های مدل غیر از مقوله تحزب‎گرایی داشت. در نهایت به ارزیابی وضعیت خودگردانی استان‎ها از طریق این مدل، پرداخته شد. نتیجه‎گیری: از آنجا ‎که تاکنون مدلی برای ارزیابی خودگردانی استان‎ها طراحی نشده ‎است، نتایج این پژوهش می‎تواند برای تمرکززدایی استان‎ها استفاده شود. نتایج نشان‎ داد که استان‎های تهران، خراسان ‎رضوی و اصفهان، در خودگردانی وضعیت بهتری دارند، در مقابل استان‎های سیستان‎ و ‎بلوچستان، کردستان، لرستان، ایلام و خراسان‎‎های ‎شمالی و جنوبی، وضعیت مطلوبی در خودگردانی ندارند که می‎تواند شکاف توسعه‎ای میان این استان‎ها را افزایش دهد.