صفتِ فاعلیِ مرکبِ مرخم: آری یا خیر؟

author

علیرضا خرمایی دانشگاه کردستان

Abstract:

در زبان فارسی و در حیطة ترکیب به عنوان یکی از دو حوزة واژه‌سازی، فرایند بسیار زایایی وجود دارد که طی آن عنصری غیرفعلی (اسم، ضمیر مشترک، صفت، قید) قبل از ستاک حال فعل (مثلاً ‌آموز و بین) قرار می‌گیرد و ماحصل آن اسم یا صفت جدیدی (دانش‌آموز، خودبین) است. در مورد این فرایند سه دیدگاه وجود دارد: برخی که عموماً دستور‌نویسان سنتی هستند، آن را صفتِ فاعلیِ مرکبِ مرخم می‌دانند. پاره‌ای استنباط دستور‌نویسان سنتی را صحیح قلمداد می‌کنند؛ اما تعبیری زبان‌شناسانه و نو بر آن سوار می‌کنند. بعضی نیز به کلی با دیدگاه دستورنویسان سنتی مخالف‌اند و دیدگاه خاص خود را عرضه می‌کنند. در مقالة حاضر نیز، با اتکا بر دلایل مختلف، ایدة سنتیِ صفتِ فاعلیِ مرکبِ مرخم به کلی مردود شمرده می‌شود و استدلال می‌شود که در فرایند مذکور صرفاً میان یک عنصر غیرفعلی و یک عنصر فعلی (ستاک حال) پیوند بر‌قرار می‌شود و نوع پیوند این دو و در نتیجه، معنای ترکیب بر اساس تلویحِ کاربردشناختیِ فارسی‌زبانان مشخص می‌شود.

Upgrade to premium to download articles

Already have an account?login

similar resources

صفتِ فاعلیِ مرکب مرخم: آری یا خیر؟

در زبان فارسی و در حیطة ترکیب به عنوان یکی از دو حوزة واژه سازی، فرایند بسیار زایایی وجود دارد که طی آن عنصری غیرفعلی (اسم، ضمیر مشترک، صفت، قید) قبل از ستاک حال فعل (مثلاً آموز و بین) قرار می گیرد و ماحصل آن اسم یا صفت جدیدی (دانش آموز، خودبین) است. در مورد این فرایند سه دیدگاه وجود دارد: برخی که عموماً دستور نویسان سنتی هستند، آن را صفتِ فاعلیِ مرکب مرخم می دانند. پاره ای استنباط دستور نویسان سنت...

full text

کشت جایگزین در افغانستان؛ آری یا خیر

در سال 1382، مسئولان یکی از کارخانه‌های داروسازی در کشور، پیشنهاد اولیه‌ای تحت عنوان کشت نوع خاصی از شقایق الیفرا جهت تولید داروی بوپرنورفین را به اداره‌ی کل درمان و حمایت‌های اجتماعی ستاد مبارزه با مواد مخدر ارائه کردند. ماده‌ی اولیه‌ی تولید بوپرونورفین، تبائین است که میزان آن در این نوع شقایق الیفرا بسیار بالاست و تنها چند کشور دنیا مانند اسپانیا، فرانسه و استرالیا قادر به کشت بذر اصلاح‌شده‌ی...

full text

کاهش اعدام قاچاقچیان مواد مخدر و روانگردان؛ آری یا خیر؟

از 193 کشور عضو سازمان ملل متحد، حدود 90 کشور مجازات اعدام را برای همه‌ی جرایم لغو کرده‌اند و 11 کشور جز در موارد استثنایی مانند جنایت در زمان جنگ، این مجازات را لغو کرده‌اند و حدود 30 کشور هنوز مجازات اعدام را در قوانین خود دارند. اما دست‌کم در پانزده سال گذشته در این کشورها کسی اعدام نشده است و در حدود 66 کشور هنوز مجازات اعدام صادر می‌شود. به طور تقریبی 90 درصد اعدام‌های ثبت و گزارش شده فقط ...

full text

اخلاق جنسیتی در حکمت «خصال النّساء»، آری یا خیر؟

حکمت «خصال النساء» در نهج البلاغه، در ظاهر، دو نظام اخلاقی جداگانه برای زنان و مردان به تصویر می کشد. شارحان نهج البلاغه رویکردهای متفاوتی نسبت به این حدیث داشته اند؛ بعضی روایت را کاملاً واضح و بی نیاز از تبیین می دانستند. برخی دیگر با دستکاری معانی صفات مذکور در حدیث، سعی کرده اند از بار منفی معنایی آن ها بکاهند. محدود ساختن دامنه معنایی خصال مذکور به چهارچوبی خاص، فطری دانستن آن ها در سرشت زن...

full text