شواهدی از فن مدیریت اداری طی هزارة چهارم پ.م. در دشت قزوین

بررسی روند گذار جوامع انسانی پیش‌ازتاریخ از جامعه ساده به طبقاتی و حکومتی از موضوعات مهم در باستان­شناسی است. فن مدیریت اداری یکی از ویژگی‌های گونه­نمای جوامع انسانی پیش‌ازتاریخ با ساختار پیچیده محسوب می‌شود که نشان‌دهندۀ نظارت گروهی از افراد جامعه بر امور سیاسی، اجتماعی و اقتصادی است. طی کاوش‌های باستان­شناسی سال 1395 در محوطه آلو در روستای رادکان واقع در دشت قزوین که مربوط به دوره مس­سنگی جدید است، یک زباله­دانی بزرگ کشف شد که مواد فرهنگی گوناگونی در آنجا انباشت شده بودند. ازجمله یافته­های مهم می­توان به اثر مهرهای گلی و انواع اشیاء شمارشی اشاره کرد. اثر مهرهای گلی یکی از کارابزارهای اصلی فن مدیریت اداری هستند. اهمیت این یافته‌ها در این است که در محوطه­های کاوش شده فلات مرکزی، تا پیش از پدیده آغاز ایلامی، این­گونه مواد فرهنگی به‌ندرت به‌دست آمده‌اند. هدف از نوشتار پیش­رو، معرفی و تفسیر شواهد مربوط به فن مدیریت در محوطه آلو و بررسی ریشه­های تحولات اجتماعی و اقتصادی در فلات مرکزی است. روش مطالعه بدین­سان بوده است که ابتدا پیشینه تحولات فرهنگی با تأکید بر فن مدیریت و پردازش اطلاعات در فلات مرکزی وارسی شده و سپس مواد فرهنگی مربوطه در محوطه آلو معرفی و تفسیر شده‌اند. درنتیجه، جوامع انسانیِ فلات مرکزی در نیمه هزاره چهارم پ.م. و پیش از پدیده آغاز ایلامی، به آن سطح از پیچیدگی­های اجتماعی و سیاسی رسیده بوده­اند که ساختاری طبقاتی - و شاید خان‌سالاری - داشته باشند. این تحولات در کنار برهم­کنش‌ها و تأثیر و تأثرات فرهنگی با مناطق هم‌جوار، ریشه در فلات مرکزی داشته‌اند.