شناسایی و تحلیل زمانی- مکانی امواج‌ گرمایی ایران زمین

هدف از انجام این پژوهش شناسایی امواج گرما و واکاوی زمانی- مکانی آن‌ها بر روی گستره­ی ایران زمین است. برای انجام این پژوهش از داده­های بیشینه و کمینه­ی روزانه­ی داده­های درون­یابی شده­ی پایگاه داده اسفزاری[1] طیّ بازه­ی زمانی1/1/1962 تا 31/12/2004 استفاده شد. قدرت تفکیک مکانی این داده­ها 15×15 کیلومتر است. جهت شناسایی امواج گرمایی از شش نمایه­ بر پایه­ی صدک­های 90، 95 و 99اُم استفاده شد که شدت، دوام و بسامد رخداد امواج گرمایی را نمایان می­کنند. شناسایی و معناداری روند نمایه­ها طیّ دوره­ی مورد پژوهش به کمک آزمون ناپارامتری من-کندال آزمون شد و شیب و نرخ روند به کمک رگرسیون خطی برآورد شد. یافته­ها نشان داد که بسامد رخداد امواج گرمایی در ایران زمین رو به افزایش است. علاوه بر افزایش بسامد، ماندگاری و شدت امواج گرمایی نیز افزایش یافته است. از لحاظ پراکنش مکانی، نوع و نرخ روند بر روی مناطق مختلف هم­اندازه و یکسان نیست. بر روی سرزمین‌های پست، هموار و دشت­ها هم از لحاظ شدت و هم به لحاظ دوام و فراوانی، امواج گرمایی روند روبه افزایشی را نشان می­دهند. در میان مناطق یاد شده، بیشترین شیب و نرخ تغییرات روند افزایشی در دشت لوت (شمال شرق کرمان)، سرزمین‌های هموار شمال شرق بندرعباس، دشت کویر و خوزستان مشاهده شد. بر روی بلندی‌ها و ارتفاعات رشته‌کوه‌های زاگرس و البرز و بلندی‌های پراکنده بر روی گستره­ی ایران زمین نرخ روند امواج گرمایی رو به کاهش است. شدت کاهشی بسامد، دوام و شدت امواج گرمایی بر روی این مناطق بیشتر از نرخ افزایشی آن‌ها بر روی سرزمین‌های پست و کم­ارتفاع است. بر روی ارتفاعات غرب شهرکرد نرخ کاهشی روند نمایه­ها به بیشینه­ی خود می­رسد. بین نوع روند نمایه­ها و پراکنش مکانی آن‌ها بر پایه­ی صدک­های 95 و 95 و 99اُم تفاوتی وجود ندارد ولی نرخ روند نمایه­ها بر پایه­ی صدک 95اُم شدیدتر است.