شناسایی برخی عوامل خسارتزای همراه بذور سیاه کرکو ((Acer monspessulanum sub. Turcomanicum و نمدار (begonifolia Tilia) در استان گلستان

سیاه کرکو ((Acer monspessulanum sub. Turcomanicum یکی از پنج زیرگونه کرکو در ایران بوده و در نواحی شمال شرق کشور، از گرگان تا شمال خراسان امتداد دارد. کمبود تجدید حیات در رویشگاه‌های طبیعی و مشکلات ناشی از خشکسالی باعث از بین رفتن بسیاری از پایه‌های افرا کرکو در ایران شده است. درصد بالایی از بذور، پس از رسیدن، پوک و آسیب‌دیده‌اند. قوه نامیه بذور نیز بسیار پایین بوده به علت داشتن خواب بذر، پس از طی دوره سرمادهی کمتر نیز می‌شود. تجدید حیات در گونه نمدار (begonifolia Tilia) نیز در جنگل‌های استان با مشکلات عدیده‌ای مواجه است. در بسیاری از موارد بذور جمع‌آوری‌شده نمدار از سطح جنگل باوجود گذراندن تیمارهای استراتیفه لازم و باوجودی که اکثر بذرها سالم و رسیده به نظر می‌رسند و باوجود داشتن قوه نامیه مناسب از رسیدن به گیاهچه‌های سالم و موفق بازمانده‌اند. تحقیق حاضر به بررسی و شناسایی عوامل خسارت‌زای بذور این دو گونه باهدف کنترل آن‌ها در آینده پرداخته است.مواد و روش‌ها: بذور سیاه کرکو از 11 پایه درخت مادری با ویژگی‌های ریخت شناختی برتر از دو منطقه سیاه مرز کوه واقع در 18 کیلومتری جنوب شرق شهر گرگان و منطقه زرین گل در 17 کیلومتری جنوب شرقی شهرستان علی‌آباد استان گلستان از قسمت‌های بیرونی تاج و در جهات مختلف جمع‌آوری و خصوصیات اولیه بذور محاسبه گردید. قوه نامیه بذور پس از جمع‌آوری و شش ماه پس از چینه سرمایی با استفاده از آزمون تترازولیوم بررسی گردید. جهت تعیین مقادیر مربوط به میزان بذرهای خالص و بذرهای پوک و آفت‌زده از آزمون شناورسازی (24 ساعت غوطه‌وری در آب) استفاده گردید. قبل از خروج آفت از درون بذور، با تله گذاری 3 هفته‌ای بر روی تعداد 20 درخت و همین‌طور نگهداری بذور جمع‌آوری‌شده در دسیکاتور و با استفاده از کلیدهای شناسایی معتبر، آفت بذور سیاه کرکو شناسایی شد. بذور پس از استریل با هیپوکلریت سدیم 5٪ و جدا نمودن بخش‌های آلوده در محیط کشت PDAکشت و شناسایی قارچ‌ها انجام گرفت. بذور نمدار جهت تشخیص عوامل خسارت‌زا، به‌طور تصادفی از جنگل توسکاستان گرگان در ارتفاع حدود 700 متری از سطح دریا جمع‏آوری و به مدت 3 دقیقه در هیپوکلریت سدیم 5/0 درصد ضدعفونی سطحی شد. پس از شستشو و خشک شدن در پتری دیش‌های حاوی محیط کشت PDA (آگار 20 گرم، ‏گلوکز 20 گرم، عصاره 300 گرم سیب‌زمینی و آب مقطر 1000 سی‌سی) با 5 تکرار کشت و به مدت 24 تا 48 ساعت در انکوباتور در دمای 25 درجه سانتی‌گراد نگهداری شدند. نمونه‏ای از قارچ‌های رشد کرده به محیط آب آگار (شامل آگار 20 گرم، آب مقطر 1000 سی‏سی)، منتقل و به مدت 24 تا 48 ساعت در داخل انکوباتور قرار داده شدند، سپس انتهای هیف‏های رشد کرده قارچ‌ها برداشته شد و مجدداً در داخل محیط PDA کشت شد تا کاملاً قارچ‌ها خالص‌سازی و شناسایی شوند.یافته‌ها: میزان بذور پوسیده و توخالی سیاه کرکو 50-75 درصد می‌باشد. آفت eugenii Anthonomus که از خانواده سر‌خرطومی‌ها است مورد شناسایی قرار گرفت که خسارت ناشی از آن 35-50 درصد می‌باشد. قوه نامیه بذور باقیمانده نیز پس از گذراندن دوره استراتیفه به میزان قابل‌توجهی کاهش و به 2-12 درصد تقلیل می‌یابد. قارچ‌های Fusarium oxysporum و Alternaria alternata که باعث پوسیدگی، کاهش قوه نامیه بذور و بیماری بوته میری می‌شوند بر روی بذور سیاه کرکو شناسایی گردیدند. با انجام آزمون آلودگی بذور قارچ‌های همراه بذر نمدار نیز شامل Fusarium oxysporum، Penicillium implicatum و Alternaria alternata شناسایی شدند که به‌طور بالقوه می‌توانند باعث کاهش قوه نامیه و خسارت شدید به بذرها در مراحل بعدی یعنی نونهالی شوند.