شناخت عناصر سایه‌انداز در مسکن سنتی دزفول

معماری هر سرزمین و هر فرهنگی، از ویژگی‌های خاصی برخوردار است که آن ویژگی‌ها هویت معماری آن سرزمین را تعریف می‌کنند. در شهرهای تاریخی ایران از تمهیدات بسیاری جهت ایجاد آسایش و بالا بردن کیفیت محیط استفاده شده است که با مطالعه کالبد و خصوصیات فیزیکی در این محدوده‌ها می‌توان تعریف مناسبی از آن‌ها ارائه نمود. بالا بودن دمای هوا و تابش زیاد در نواحی گرم سبب شده تا شرایط فیزیکی در جهت تأمین آسایش با راهکارهای بسیاری در زمینه ایجاد سایه همراه شود. این راهکارها به زیبایی با وجوه زیباشناختی ساختمان‌ها ترکیب شده و همین هماهنگی سبب خلق آثار بدیعی شده است. در این مطالعه کوشش شده تا با تمرکز بر محیط فیزیکی و کالبدی بافت تاریخی شهر دزفول، نحوه کنترل تابش و عوامل مختلف در زمینه ایجاد سایه در سطح ساختمان‌ها و فضاهای داخلی از سویی و محیط شهری از سوی دیگر شناسایی شود. برای انجام این تحقیق با استفاده از روش توصیفی، نمونه‌های مطالعاتی از مسکن سنتی و محدوده‌هایی از بافت تاریخی که دارای کمترین تغییرات در فرم کالبدی بوده‌اند، انتخاب شده و اجزای سایه‌اندازی در آن‌ها شناسایی و به‌صورت یکپارچه در یک مدل ارائه شده است. بر این اساس با توجه به مطالعات صورت گرفته، در بافت مذکور برای درک بهتر این عناصر مدلی سه بعدی با توجه به جزییات فضایی و عوامل سایه‌اندازی در محله صحرابدرمغربی و محدوده خانه تاریخی سوزنگر ایجاد شده و هر یک از این اجزاء در دو گروه سایه‌اندازهای معماری و سایه‌اندازهای شهری توصیف شده‌اند. به‌طور کلی می‌توان اجزای سایه‌انداز در معماری محدوده را در سه دسته عناصر نورگیر، عناصر نورگیر- سایه انداز و عناصر سایه‌انداز تعریف نمود. شناخت مناسب این اجزاء و توجه به نحوه عملکرد آن‌ها می‌تواند منجر به فهم الگوهایی تعمیم‌پذیر در زمینه کنترل شرایط محیطی از سویی و جزییات فضایی در جهت ارتقای کیفیت‌های زیباشناختی در فضاهای سکونتی امروز ‌شود.