شرط بازنگری قیمت در قراردادهای گازی «دریافت یا پرداخت» و حل‌وفصل اختلافات ناشی از آن

قراردادهای عرضۀ گازِ take or pay از انواع قراردادهای بلندمدت خریدوفروش گاز طبیعی است که ویژگی طولانی بودن مدت آن ناخواسته موجب تغییر قیمت قرارداد می‌شود. تغییر قیمت قرارداد نیز تعادل اقتصادی آن را بر هم می‌زند و تبعاً اجرای قرارداد را با مشکل مواجه می‌سازد. تغییر قیمت این قراردادها معمولاًَ از عوامل مختلفی ناشی می‌شود که آزادسازی بازارهای مصرف نهایی، انقلاب گاز شل، بحران‌های اقتصادی، جدایی و تفاوت قیمت نفت و گاز از مصادیق بارز آن است، لیکن حوادث ناگهانی بیش از سایر عوامل در تغییر قیمت قراردادهای take or pay مؤثر است. در مورد این‌گونه مشکلات قراردادی هم تاکنون راهکارهای حقوقی خاصی ارائه شده که تأکید بر تعیین دقیق قیمت گاز طبیعی یا پیش‌بینی مکانیسم‌های تعیین قیمت براساس مقیاس‌های مختلف برای پیشگیری از آن مشکلات به‌کار می‌رود و گنجاندن شرط بازنگری در قیمت به‌عنوان Exit Clause هنگام امضای قرارداد نیز برای اصلاح آن مدنظر قرار می‌گیرد. اختلافات ناشی از تغییر قرارداد عرضۀ گاز طبیعی نیز در گذشته از طریق مذاکره و داوری تجاری حل‌وفصل می‌شد، اما در حقوق کنونی از داوری بازنگری قیمت استفاده می‌شود که مقالۀ حاضر به تحلیل آن می‌پردازد.