سیاستگذاری مسکن و تولید غیررسمیت در ایران بعد از انقلاب اسلامی

هدف این مقاله بررسی و تحلیل نقش سیاستگذاریمسکن در تولیدسیاست‌های غیررسمی در حوزۀ مسکن است، واقعیتی که از آن تحت عنوان امر غیررسمیت یاد می‌شود. برای رسیدن به این هدف، تلاش شده تا با استفاده از شیوه‌های تحلیل کیفی، نشان داده شود که سیاست‌های مسکن، که خود محصول نیروها وساختارهای کلان‌تر در مقیاس‌های جهانی و ملی و مادرشهری هستند، چگونه دیگریِ خود یعنی فرایندهای غیررسمی را تولید می‌کنند. چونکه با بروز و ظهور سیاست‌های نئولیبرالی از دهۀ ۷۰، خود سیاست‌های مسکن تبدیل به سازوکاری برای بازتولید غیررسمیت در شکل سکونتگاه‌های غیررسمی شده است. بر این اساس یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که سیاست‌های رسمی و غیررسمی در شرایط کنونی دو فرایند مجزا از هم نیستند، بلکه در واقع یک فرایند هستند: فرایند رسمی سازی/غیررسمی سازی که برخی آنرا غیررسمیت می‌نامند. بنابراین در ایران نیز برخلاف برخی کشورهای غربی که فرایند شهری‌شدن سیاره‌ای با اتکای یک فرایند صنعتی‌شدن رخ داده است، با شهری‌شدن بدون صنعتی‌شدن مواجهیم. به طوریکه شهری‌شدن در ایران با یک اقتصاد نفتی را حتی می‌توان شهری‌شدن نفتی نامید. این ویژگی باعث می‌شود تا تفاوت‌هایی بین تجربۀ شهری‌شدن در ایران و کشورهای صنعتی غرب رخ دهد. از جمله اینکه در فقدان یک اقتصاد تولیدیِ قدرتمند، سرریزشدن سرمایه‌ها به مستغلات باعث می‌شود اقتصاد شهر و در نتیجه کشور، اساساً ماهیتی بورس‌بازانه و احتکاری پیدا کند و در صورت بروز بحران، پیامدهای فاجعه‌باری به دنبال داشته باشد.