سه رون، شش جهت، هفت کشور: پژوهشی در تاریخ مفهوم رون معماری

رون نظامی است برای جهت‌یابی معماری که آن را از معماران ایرانی، به واسطۀ معرفی محمدکریم پیرنیا می‌شناسیم. در این مقاله پس از مرور آنچه پیرنیا در بارۀ آن گفته است، تلاش کرده‌ایم سرنخ‌های آن را در متون مختلف تاریخی پیگیری کنیم و بررسی کنیم که آیا چنین سرنخ‌هایی، وجود رون را در معماری گذشتۀ ایران تأیید می‌کند یا نه. متونی با موضوعات طبی و جغرافیایی و نجومی را مستعد چنین جستجویی یافته‌ایم، متون طبی از حیث فایده‌هایی که برای رون ذکر شده است و متون نجومی و جغرافیایی از حیث ارتباط‌شان با مسألۀ اتجاه. نتایج مقاله نشان می‌دهد که مفهوم رون سابقه‌ای بسیار کهن دارد و رد آن را حداقل تا اوستا می‌توان پی گرفت. احتمالاً در ابتدا شأنی دینی داشته و آیینی مرتبط با سکنی گزیدن بوده است اما در دوره‌های متأخر درکی که از آن وجود داشته، نظامی برای هماهنگی معماری و آب‌ و هوا بوده است. در میان این دو نقطۀ ابتدا و انتهای مفهوم رون، لایه‌های دیگری را تشخیص داده‌ایم. احتمالاً در طی قرون اسلامی این لایه‌ها بر آن بار شده و معنی آن نیز نزد معماران تغییر کرده است