سنگ شناسی و جایگاه زمین ساختی سنگ‌های آتشفشانی و نیمه‌عمیق شرق خوسف (جنوب غرب بیرجند)

چکیده منطقه‌ مورد مطالعه در 10 کیلومتری شرق خوسف (جنوب غرب بیرجند) و در کناره شمال شرقی بلوک لوت و مرز آن با زون جوش خورده سیستان قرار دارد. در این منطقه، آتشفشانی‌های ائوسن- الیگوسن (داسیت، ریوداسیت، آندزیت، تراکی-آندزیت و به ندرت آندزیت بازالتی)، سنگ‌های نیمه عمیق (میکرودیوریت) و آذرآواری‌ها (توف، برش، آگلومرا) رخنمون داشته به نحوی که آمیزه افیولیتی کرتاسه فوقانی و فلیش‌های ائوسن را قطع می نمایند. بافت رایج این سنگ‌ها پورفیریتیک با زمینه دانه‌ریز بوده، بافت‌های گلومروپورفیریتیک و پوئی‌کیلیتیک نیز دیده می‌شود. درشت‌بلورهای رایج سنگ‌های آندزیتی، پلاژیوکلاز، هورنبلند، بیوتیت و پیروکسن و در داسیت‌ها پلاژیوکلاز، هورنبلند، بیوتیت، کوارتز و گاهی پیروکسن هستند. در تراکی‌آندزیت‌‌ها و ریوداسیت‌ها بلورهای ریز سانیدین نیز وجود دارد. برونبوم‌های آمفیبولیتی و پلیتی در این سنگ‌ها ملاحظه می‌گردد. شواهد عدم‌تعادل از جمله بافت غربالی، منطقه‌بندی، حاشیه واجذبی، گردشدگی، خوردگی و حاشیه غبارآلود در کانی‌ها، نمیان است. این سنگ‌ها، ماهیت کالک‌آلکالن پتاسیم متوسط تا بالا تعلق دارند. نمودارهای بهنجار شده عناصر کمیاب و خاکی نادر سنگ‌های یاد شده نسبت به گوشته اولیه و کندریت نشان از ارتباط زایشی نمونه‌ها با یکدیگر و نسبت بالای LREE/HREE و LREE/HFSE دارد که شاخص سنگ‌های کالک‌آلکالن مرتبط با زون‌های فرورانش در یک حاشیه فعال قاره‌ای است. شواهد ژئوشیمیایی، شباهت این سنگ‌ها را به آداکیت‌های غنی از سیلیس نشان می دهد. بر اساس نمودارهای پتروژنتیکی، ماگمای سازنده این سنگ‌ها، می تواند از ذوب بخشی یک گوه گوشته‌ای متاسوماتیسم شده در بالای زون فرورانش و یا خاستگاه گارنت آمفیبولیتی حاصل از دگرگونی پوسته زیرین ضخیم شده منشأ گرفته باشد