سبک‌شناسی نقیضه در آثار طنز زرویی نصرآباد

ابوالفضل زرویی نصرآباد از برجسته‌ترین طنزپردازان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران است. آثار وی در طنز، هر دو زمینة نظم و نثر را در بر می‌گیرد. زرویی کار خود را از مطبوعات طنز و بخصوص، گل‌آقا آغاز کرده است. یکی از مهمترین ویژگی‌های سبکی آثار او استفادة مناسب و ماهرانه از فنّ نقیضه است. نقیضه، لزوماً متنی است طنزآمیز  به نظم یا نثر، در تقلید از متنی دیگر که  از لحاظ ادبی، شهرت فراوان دارد و برای مخاطب آشناست. پژوهش حاضر به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا می‌توان نقیضه را ویژگی سبکی زرویی نصرآباد دانست؟ نقیضه‌های زرویی از لحاظ صوری، مضمونی و لفظی دارای اهمّیّت است. زرویی از این شگرد برای بیان انتقادهای سیاسی و اجتماعی، انتقال افکار خود به خواننده و بیان سخن مؤثّر، بهره می‌گیرد. وی به دلیل تسلّط کافی بر حوزة ادبیّات کلاسیک و معاصر فارسی توانسته است از فنّ نقیضه در هر دو زمینه نهایت استفاده را ببرد. با این حال، در نقیضه‌های به‌کار رفته در بعضی از آثار نخستین زرویی - بخصوص «تذکرة‌المقامات»-  به دلیل پرداختن به شخصیّت‌های سیاسی و اجتماعی مقطع زمانی خاصّ، باعث شده است که این آثار با گذشت زمان، کارکرد خود را از دست داده و دچار محدودیت تاریخ مصرف گردند. نقیضه‌های دیگری که زرویی در آن سعی در بیان وانتقال مضون و فضاسازی کلّی طنز داشته است، ماندگارتر و موفّق‌تر بوده‌اند. نکتة دیگر اینکه زرویی در نقیضه، علاوه بر فرم و قالب‌ها به آثار مشخّصی از متون کلاسیک نظر داشته است؛ به‌طوری‌که در آثارش بسامد نقیضه‌گویی از آثار قدمایی چون سعدی و مولانا و در بین معاصرین، اخوان ثالث بیشتر از دیگر شعرا است.