زمینه و شرایط علی در پدیده سالمندی فعال: یک پژوهش کیفی

مقدمه: سالمندی فعال به عنوان مفهومی اصلی در رویکرد مثبت سالمندی، در دو دهه اخیر توجه سیاست‌گذاران بسیاری را به خود معطوف نموده؛ در حالی که پتانسیل‌های پژوهشی این مفهوم به عنوان فراهم کننده دیدگاهی راستین و واقعی از تجربه سالمندان، کمتر مورد تأکید قرار گرفته است. از این‌رو، پژوهش حاضر با هدف بررسی پدیده سالمندی فعال، زمینه و عوامل شکل دهنده آن بر اساس تجربه سالمندان صورت گرفت. روش‌: این مطالعه از نوع کیفی و به روش نظریه مبنایی در سال 94-1393 انجام شد. از روش نمونه‌گیری هدفمند و در ادامه از نمونه‌گیری نظری استفاده گردید. در میدان مطالعه که عبارت از فرهنگسراها، کانون‌های فرهنگی ادبی و پارک‌های شهر تهران بود، با 35 سالمند مصاحبه‌های نیمه ساختار یافته تا مرحله رسیدن به اشباع داده‌ها انجام گرفت. داده‌ها با روش توصیه شده توسط Strauss و Corbin و طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی تجزیه و تحلیل شد. یافته‌ها: «کاهش نقش‌ها» به عنوان زمینه ظهور پدیده یا مقوله اصلی پژوهش حاضر در نظر گرفته شد که به صورت «عاملیت‌گرایی وجودی» ظهور یافت. عاملیت‌گرایی وجودی به عنوان پدیده‌ای که خود شامل دو زیرمقوله «تداوم‌بخشی خود» و «هویت‌گرایی اثرگذار» بود، در واقع جوهره تجربه فعال بودن سالمندان را تشکیل می‌داد، اما آنچه که به عنوان شرایط علی تجربه سالمندی فعال نمایان شد، از زیرمقوله‌های «سلامت‌گرایی درونی شده»، «کیفیت ادراک بعد زمانی زندگی» و «بازاندیشی کیفیت حضور در روابط» تشکیل گردید.  نتیجه‎گیری: اگرچه سالمندی فعال در نگاه نخست گونه‌های رفتاری را به ذهن متبادر می‌سازد، اما در واقع نوعی تلاش برای عاملیت‌گرایی وجودی است که مستلزم ادارک متفاوت فرد از سلامت‌گرایی، کیفیت حضور خود و زمان می‌باشد.