زمین‌شناسی، کانه‌نگاری و ژنز کانه‌زایی مس چینه‌سان در منطقه تازه‌کند، شمال خاور تبریز

منطقه کانه‌زایی مس تازه‌کند در فاصله حدود 20 کیلومتری شمال‌خاور تبریز، در استان آذربایجان شرقی جای دارد. منطقه مورد مطالعه در تقسیم‌بندی پهنه‌های زمین‎ساختی ایران، بخشی از پهنه ساختاری ایران مرکزی، در حاشیه خاوری نقشه 1:100000 تبریز است. واحدهای سنگی این منطقه شامل ماسه‌سنگ‌های سبز- خاکستری (پهنه احیایی)، ماسه‌سنگ‌ها و مارن‌های سرخ رنگ (پهنه اکسیدان)، گنبدهای نمکی و کنگلومرا با سن میوسن، به همراه گنبدهای داسیتی به سن پلیوسن هستند. بر پایه مطالعات سنگ‎شناختی، ماسه‌سنگ‌های میزبان کانه‌زایی از نوع لیتیک‌آرکوز با بلوغ بافتی (مچوریتی) ضعیف تا متوسط بوده و در یک محیط دریایی کم‌ژرفا و کشندی ته‌نشست شده‌اند. کانه‌زایی مس به‎صورت چینه‌سان درون ماسه‌سنگ‌های احیایی رخ داده است. ستبرای افق‌های کانه‌زایی از 30 سانتی‌متر تا یک متر متغیر است و طول رخنمون آنها گاه تا 500 متر نیز می‌رسد. کانه‌زایی مس در این افق‌ها در بخش‌هایی که دارای مواد آلی یا بقایای گیاهی هستند، تمرکز بیشتری نشان می‌دهد. افق‌های کانه‌زایی شامل 3 پهنه احیایی کانه‌زایی‌شده، شسته ‌‌شده و سرخ اکسیدان است. از دید کانه‌نگاری، این کانه‌زایی متشکل از کانی‌های سولفیدی اولیه از جمله پیریت، کالکوسیت و دیژنیت به همراه کانی‌های ثانویه شامل کوولیت، مالاکیت و هیدروکسیدهای آهن است. این کانی‌ها با بافت‌های عدسی‌شکل، دانه‌پراکنده، جانشینی، سیمان میان‏دانه‌ای و درزه‌های انحلالی دیده می‌شوند. با توجه به ویژگی‌های سنگ‌شناسی و کانه‌نگاری (ماسه‌سنگ احیایی دارای پیریت و کالکوسیت اولیه)، ساخت و بافت، چینه‌شناسی و عامل‎های کنترل‌کننده کانه‌زایی (وجود بقایای گیاهی به عنوان عامل اصلی احیاکننده، نفوذپذیری مناسب در سنگ میزبان و دیاپیریسم نمکی)، کانه‌زایی مس در منطقه تازه‌کند همانند کانسارهای مس رسوبی نوع لایه‏های سرخ است که طی دیاژنز اولیه تا پایانی تشکیل شده است.