زمین‏‌شناسی، سنگ‌نگاری، زمین‏‌شیمی و سنگ‌زاییِ درزهای ستونی ریوداسیتی- داسیتی علیشاهی (جنوب‏‌خاوری راین، کرمان)

درزهای ستونی ریوداسیتی- داسیتی علیشاهی بخشی از مجموعه آتشفشانی رازک، با سن ائوسن میانی- بالایی هستند و در پهنه آتشفشانی- رسوبی دهج- ساردوییه و جنوب‏‌خاوری کمربند ماگمایی ارومیه- دختر جای دارند. این مجموعه شامل تناوبی از سنگ‌های آذرآواری و جریان‏‌های گدازه‏‌ای آندزیت، ریولیت و ریوداسیتی- داسیتی است. سنگ‌های ریوداسیتی- داسیتی گاه ساختار ستونی به‏‌صورت پنج یا شش وجهی نابرابر با ستون‌های منظم و مستقیم (کولونیدی) و ستون‌های کج‌شده و نامنظم (اینتبولیتور) به‌همراه ساختارهای شیاری (استریا) دارند. بافت شاخص آنها فیریک، هیالوپورفیریتیک، گلومروپورفیری، غربالی، جریانی و پرلیتیک هستند. پلاژیوکلازها که فنوکریست اصلی هستند همراه با میکروفنوکریست‏‌های کمیابِ سانیدین، ارتوکلاز، هورنبلند، پیروکسن، بیوتیت و کانی‏‌های فرعیِ آپاتیت، تیتانیت و کانی‌های کدر، در زمینه‌ای شیشه‏‌ای و نهان‌بلور جای گرفته‏‌اند. زمینه گاه در مرحله فرایند واشیشه‌ای‏‌شدن و تبدیل به مخلوطی از کوارتز و آلکالی‏‌فلدسپار است. برپایه بررسی‌های زمین‏‌شیمیایی، ترکیب درزهای ستونی علیشاهی ریوداسیت- داسیت است و سرشت کالک‌آلکالن نشان می‌دهند. آنومالی منفی Eu و کاهش مقدار Sr، همراه با افزایش مقدار Si نشان‏‌دهندة اهمیت پلاژیوکلاز به‌عنوان فازی جدایش‌یافته هستند. غنی‌‏‌شدگی از عنصرهای لیتوفیل با شعاع یونی بزرگ و تهی‏‌شدگی از عنصرهای با شدت میدان بالا (مانند: Ti، Ta، و Nb) نسبت به ترکیب گوشته اولیه، همچنین، الگوی عنصرهای خاکی نادر یهنجارشده به ترکیب کندریت نشان‏‌دهندة پیدایش ماگمای درزهای ستونی در پهنه کمان آتشفشانی مرتبط با حاشیه فعال قاره‌ای هستند. تهی‏‌شدگی از عنصرهای Nb و Ta پیامد کاهش انحلال این عنصرهای در سیال‏‌های و مذاب‌های محیط‌های فرورانش در ژرفای کم است.