زبانِ بصریِ نوشتارِ سامانیان در پرتو اصول خط‌شناسی

در مطالعات تاریخی، معنی خط را همواره در عبارتِ نوشتار جستجو کرده‌اند، حال اینکه صورتِ بصریِ نوشتار مفاهیم بیشتری می‌رساند. در این مقاله، نگارندگان با هدف دستیابی به یک نظامِ معنایی، برای صورتِ بصری خط کوفی در دورۀ سامانی، نخست چارچوب نظری را بر اساس دیدگاه بنیامین و دریدا مطرح می‌کنند. سپس بنا بر این چارچوب، شیوۀ خط‌شناسی را به روش تحلیلی و تاریخی با اصول خوشنویسی و حوزه‌های مرتبط با خط‌شناسی در دورۀ سامانی هماهنگ می‌سازند به‌طوری که اصول «خط منسوب»، و قواعد «حُسن تشکیل» و «حُسن وضع» را به‌ترتیب برای تحلیلِ معنایِ «جوهر»، «زمان» و «مکانِ» نوشتار به‌کار می‌برند تا دست‌کم بتوان دو نمونۀ تزیینی حرف «کاف» را ارزیابی کرد. در نتیجه، از نشانه‌های نمادین «کاف کُن» و «کاف کافی و کاف کفر» رمز می‌گشایند که خوانش زبان بصری کلمۀ «برکت» را چنان فراهم می‌کند که تمثیل‌های «برکۀ برکت» و «خاتم دل» را از آن می‌توان فهمید.