رویکرد نو منطقه گرایی در راستای ارتقای نظام مدیریت توسعة فضایی ایران

هدف از این نوشتار، بررسی رویکرد «نومنطقه­گرایی» و تبیین امکان کاربرد آن در نظام مدیریت فضایی ایران است. از این رو، ابتدا مشکلات نظام مدیریت فضایی ایران در سه زمینة مرتبط با ظرفیت­های مناسب در بین مدیران، کارشناسان و شهروندان، نظام مدیریتی کشور (مدیریت و برنامه­ریزی فضایی و بخشی) و مدیریت یکپارچة فضایی تحلیل شده و جایگاه هریک از طرح­ها و برنامه­ها و نهاد­های تصمیم­ساز و تصمیم­گیر در سطح منطقه­ای بررسی شده است. سپس با توجه به نتایج بررسی، محدوده­های فضایی که در سطح منطقه­ای تحت پوشش طرح­ها و برنامه­های موجود قرار نمی­گیرند، شناسایی ­شده و نارسایی­های قانونی مرتبط با آن تحلیل شده است. در ادامه، رویکرد نومنطقه­گرایی تشریح شده و با مطالعة ابعاد و همچنین زمینه­های قانونی آن، امکان کاربست نومنطقه­گرایی در نظام مدیریت فضایی ایران بررسی شده است. یافته­ها بیانگر آن است که این رویکرد برای حل بسیاری از نارسایی­های کنونی توسعة منطقه­ای، و نیز مواردی همچون تعادل­بخشی، بهره­برداری بهینه و هم‌افزایی منابع، راهگشاست. همچنین نشان داده شده است که بنا بر ماهیت رویکرد نو­منطقه­گرایی، می­توان از آن برای استفاده و تقویت مزیت­های رقابتی مناطق کشور بهره برد. به­کارگیری رویکرد نومنطقه­گرایی در نظام مدیریت فضایی ایران، مستلزم آن است که از یک سو محدوده­ای جدید در سطح منطقه­ای برای آن تعریف شود و از سوی دیگر، الزامات قانونی مدیریت یکپارچة فضایی در این محدوده، در نظام تقسیمات کشوری پاسخ داده شود. این رویکرد را می‌توان برای رسیدن به اهداف گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و زیست­محیطی و در سطوح مختلف از مقیاس درون‌کشوری تا فراملی و با مشارکت همة بازیگران (از قبیل دولتی و غیردولتی) از طریق نهادها به صورت توأم، پایین به بالا و بالا به پایین، در نظر گرفت.