روند دستوری‌شدگی حرف اضافة «از» در زبان فارسی

در زبان فارسی امروز، حرف اضافة «از» بر مفاهیم ابزار، روش، سبب، جنس، مالکیت، رابطة کل و جزء، خاستگاه، منشأ، مسیر، جدایی، مقایسه و موضوع دلالت دارد. «از» بازماندة حرف اضافة hača در زبان اوستایی و sacā در زبان سنسکریت است. hača / sacā از ریشة sac /hak به معنی «همراهی کردن» بوده و در زبان فارسی­ میانه و پارتی به­صورت az و až به‌کاررفته است. sacā در زبان سنسکریت بر مفهوم همراهی دلالت داشته و در تحولات زبان­های ایرانی، دو مرحلة دستوری­شدگی را طی کرده است: نخست اسم بدل به حرف‌اضافه شده و برای دلالت بر همراهی و مفاهیم مشتق از آن به‌کاررفته است؛ سپس در زبان­ فارسی، کارکردهای دیگری برعهده‌گرفته و نقش معنایی خاستگاه و مفاهیم مشتق از آن را نشان داده است. در این مقاله، چندمعنایی «از» با توجه به معنی اصلی آن و با تکیه‌بر الگوی انتقال مفهومی بررسی‌شده است.