روش‌شناسی پژوهش در مطالعات گویش‌شناسی

هدف مقالۀ حاضر بررسی روش پژوهش در چهار رویکرد جغرافیای گویشی، گویش­شناسی اجتماعی،  گویش­شناسی ادراکی و گویش­شناسی پیکره-بنیاد به عنوان رویکردهای سنتی و جدید در مطالعات گویشی است. با این هدف، ابتدا به اختصار به زبان­شناسی تاریخی-تطبیقی در مقام خاستگاه شکل­گیری گویش­شناسی به عنوان یکی از شاخه­های زبان­شناسی اشاره می­شود. سپس، تاریخچه، هدف، روش گردآوری، تحلیل و ارائۀ نتایج در چهار رویکرد مورد نظر با استفاده از روش توصیفی شرح و با یکدیگر مقایسه می­گردد و انگارۀ روش­شناسی هر یک از رویکرد­ها ارائه می­شود. مطالعات گویش­شناختی تحت تأثیر زبان­شناسی تاریخی-تطبیقی و با تمرکز بر تنوع­های زبانی در نواحی مختلف جغرافیایی، به ویژه نواحی روستایی آغاز شد و در نتیجۀ عوامل گوناگون و مهم­تر از همه توسعه و پیشرفت ابزارهای فنی ضبط، ثبت و تحلیل داده­ها و نیز پیدایش گرایش­های میان­رشته­ای دستخوش تغییرات فراوان شده است. در گویش­شناسی اجتماعی و ادراکی تأثیر مؤلفه­های اجتماعی و نگرش­های زبانی بر مشخصه­های زبانی و ادراک مرزها و ارزش­های زبانی مورد بررسی قرار می­گیرد. گویش­شناسی پیکره-بنیاد نیز از آمیختن علوم رایانه و آمار با مطالعات زبانی شکل گرفته است. بر خلاف گویش­شناسی سنتی که بیشتر به مطالعۀ مشخصه­های واجی و واژگانی در زبان مردان مسنِ روستایی توجه داشته است، امروزه اقشار مختلف در جوامع شهری و روستایی، انواع مشخصه­های زبانی به­ویژه دستوری، تحلیل­های کمی و کیفی رایانه­ای و آماری، نگرش­های زبانی و بررسی­های شناختی در کانون توجه قرار دارند.