خوشه‌بندی کشورهای منطقه سند چشم‌انداز بر اساس روند سری زمانی تولید ناخالص داخلی سرانه طی سال‌های 2014-1990 با استفاده از روش ICA

در سند چشم‌انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404، ارتقای نسبی سطح تولید ناخالص داخلی به عنوان یکی از ویژگی‌های مهم این سند با هدف دست یافتن به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در بین کشورهای منطقه طراحی گردیده است. در این مقاله با استفاده از روش خوشه‌بندی، جایگاه ایران در بین کشورهای عضو منطقه سند چشم‌انداز از حیث تولید ناخالص داخلی سرانه و روند تغییرات این شاخص طی دوره زمانی 25 ساله 2014-1990 مورد بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، از تکنیک تحلیل مؤلفه‌های مستقل به عنوان یک پیش‌پردازش جهت جداسازی دقیق‌تر سری‌ها استفاده گردیده است. نتایج خوشه‌بندی کشورها از نظر میزان تولید ناخالص سرانه و با استفاده از نرم‌افزارهای Matlab و SPSS نشان می‌دهد در سال 2014 کشور ایران از حیث این شاخص در بین 23 کشور مورد مطالعه رتبه سیزدهم را دارا بوده و با کشورهای اردن، عراق، ارمنستان، گرجستان، سودان، ازبکستان، سوریه، یمن، قرقیزستان، پاکستان، تاجیکستان، لبنان، ترکیه، آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان در یک خوشه قرار گرفته است. همچنین، نتایج خوشه‌بندی بر اساس روند سری زمانی میزان تولید ناخالص سرانه نشان می‌دهد که این کشورها از حیث شکل روند تغییراتشان در نه خوشه جداگانه جای گرفته‌اند و کشور ایران از منظر شکل این روند با کشورهای پاکستان، عربستان سعودی، بحرین و ترکیه در یک خوشه قرار گرفته است. با توجه به فاصله‌ای که ایران از نظر شاخص میزان تولید ناخالص سرانه با کشورهایی مانند قطر، امارات، کویت، بحرین، عربستان و عمان دارد، نیاز به رشد بسیار سریع‌تری در سال‌های گذشته داشته که نتایج خوشه‌بندی روند سری‌های زمانی نشان می‌دهد، این امر محقق نشده است. برای رسیدن به اهداف سند چشم­انداز بایستی سیاست‌های اقتصادی به گونه‌ای باشد که در الگوی این روند در سال‌های باقی مانده تغییرات مثبت قابل ملاحظه‌ای مشاهده گردد تا بتوان تفاوت با سایر کشورها را کم‌تر نموده و در ادامه راه تا پایان دوره سند چشم انداز، جایگاه اول منطقه را به دست آورد.