خوشاب؛ تحلیل دانش اکولوژیک بومی در مدیریت عرفی و پایدار منابع آب

حفظ و صیانت آب برای کارهای کشاورزی در حاشیه‌های کویری که ریزش باران در آنها نادر است، از فنون بومی دوران گذشته بهره می‌برد. مردم محلی در این مناطق در زمینه‌های مختلف کشاورزی به خصوص آب و آبیاری از طرق مختلف و با دانش محلی خود، اقدام به اجرای برنامه‌های خود شده و توانسته‌اند، با منطبق نمودن زندگی خود با محیط زیست، از خود محیط زیست برای زندگی بهتر در فائق شدن بر محیط زیست اقدام نمایند. آب همیشه برای کویرنشینان ارزش زیاد داشته و مردم این مناطق قدر آب را بهتر از دیگر مناطق می‌دانند، زیرا به سختی آن را به دست می‌آوردند مردم محلی مناطق کویری و خشک از راه‌های گوناگون در جمع آوری و ذخیره آب می‌کوشیدند و سال‌های طولانی از این روش‌ها از آب جمع شده در موارد مقتضی استفاده می‌کردند. آنان روش‌های متعددی برای جمع‌آوری آب و ذخیره آن داشتند. فرآیند استحصال و جمع‌آوری آب پدیده جدید و نوینی نیست چرا که ما فرهنگ سنتی غنی و پرباری را در این زمینه از تجربیات پیشینیان خود به یادگار داریم خوشاب یک تکنیک سنتی برای جمع‌آوری رواناب است که با استفاده از مصالح محلی و به ویژه عملیات خاکی در عرض بستر رودها و آبراهه‌های سیلابی ساخته می‌شود. قدمت این شیوه سنتی بیش از چهار قرن است. احداث خوشاب نوعی فعالیت آبی- خاکی است که در قسمت‌های عریض شده مسیل‌ها به روش‌های مختلف انجام شده و علاوه بر جمع‌آوری و نفوذ آب به ایجاد اراضی زراعی منجر می‌گردد. لذا در این اثر سعی بر آن شده است که این کوچک‌ترین جزء دانش بومی گسترده و ژرف مردم این سرزمین در استحصال منابع آبی در مناطقی‌ که با مشکل کم آبی مواجه هستند بهتر و بیشتر شناسانده شود و نقش استفاده از دانش پیشینیان در دستیابی به شاخص‌های توسعه پایدار سرزمین بررسی و تحلیل گردد.