خودمانی‌سازی بازار؛ تهیدستان و سیاست معاش

از دهۀ هفتاد با عقب‌نشینی فزاینده دولت از تأمین معاش توده­ها، تهیدستان مجبور بوده­اند مایحتاج ضروری زندگی­شان را در بازار رها شده خریداری کنند. این مقاله با تمرکز بر سال‌های ریاضت اقتصادی در اوایل دهۀ نود خورشیدی می­کوشد به این پرسش پاسخ ­دهد که تهیدستان در واکنش به تهاجم گسترده بازار به کدام سیاست یا استراتژی معیشتی متوسل شده­اند؟ تحقیق بر پایه نظریه «پیشروی آرام» و به روش کیفی (مردم‌نگاری) انجام شده است. کانون اصلی مطالعه شهرهای سلطان آباد و اکبر آباد و مناطق مجاور آن در حاشیه پایتخت است. داستان زندگی تهیدستان در سال‌های اخیر نشان می­دهد گروههای حاشیه­ای شده برای ادامۀ بقا به بازاری منعطف­تر و دوستانه­تر پناه برده­اند.  خودمانی­سازی بازار یا همان ترتیبات غیر رسمیِ خرید نسیه شیوه­ای خاص از تأمین کالاهای مصرفی در بازار است که با موقعیت مادی ناامن و شکنندۀ گروه‌های فاقد امتیاز شهری سازگاری بیشتری دارد. با وجود این، با شدت گرفتن دست­درازی بازار به زندگی تهیدستان مجموعه­ای از کشمکش­ها و مقاومت‌های روزمره در مناسبات بازار خودمانی بروز کرد. تصاحب آرام اموال و دارایی دکان­ها و فروشگاه­ها اقدام عملگرایانه تهیدستان برای رهایی از تنگناهای معیشتی بود.