حرکت جوهری در پرتو «تعالی تفکر سینوی»

ابن‌‌سینا به عنوان بزرگِ مشائین در عالم اسلام، تفکر مشائی را بسط داده و نظرات و آرای مهمی را نیز مطرح کرده است. هرچند او به فیلسوفی مشائی معروف است، ولی این نسبت چندان صحیح نمی‌‌نُماید و او در تفکر خود رو به تعالی نهاده است. اوست که نخستین‌بار اصطلاح «حکمت متعالیه» را به‌کار برده است. بر اساس «تعالی در تفکر سینوی» تفکر شیخ نه‌تنها مشائی نیست، بلکه بسیاری از اصول و مبانی «حکمت متعالیه» در آن قابل ردیابی است؛ حال سخن در این است که آیا شیخ در بحث حرکت در مقوله جوهر، مشائی باقی مانده است و یا این‌که در این مسئله نیز رو به تعالی نهاده است و هرچند به حرکت در آن مقوله تصریح نکرده است، ولی می‌‌توان نشانه‌‌هایی از وجود حرکت جوهری را در تفکر او یافت. نگارنده در پرتو «تعالی تفکر سینوی» معتقد است که موضع انکاری شیخ - در مباحث حرکت - دیدگاه نهایی او نیست، بلکه نظر نهایی وی وجود حرکت در مقولۀ جوهر است؛ این مطلب از عبارات و آرای شیخ در غیر مباحث حرکت - به‌ویژه مباحث نفس‌شناسی - قابل استنباط است. در این نوشتار شواهدی بر تقویت موضع اقبال شیخ به حرکت جوهری ارائه می‌‌دهیم.