«حاجی‌آقا» نوشتۀ صادق هدایت، اثری فراسوی گفتمان‌های سیاسی

Authors

  • نعمت‌الّه ایران‌زاده دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران.
Abstract:

صادق هدایت، رمان «حاجی‌آقا» (1324) را بر پایۀ رویدادهای تاریخی‌ـ سیاسی اواخر حکومت رضاشاه و اوایل حکومت محمدرضاشاه، به فاصلۀ زمانی اندکی نسبت به آن‌ها نوشته است. برای اینکه بدانیم این رمان با تأثیرپذیری از کدام گفتمان یا گفتمان‌های سیاسی نوشته شده‌است، با بهره‌گیری از روش تحلیل گفتمان انتقادی (بر پایۀ اندیشه‌های روث وداک، جیمز پُل جی و نورمن فرکلاف)، آن را بررسی کرده‌ایم و دیدگاه نویسنده‌اش را نسبت به گفتمان‌های سیاسی آن دوره کاویده‌ایم. می‌توان این رمان را از نظر سیاسی، اثری فراگفتمانی، غیرگفتمانی یا غیرایدئولوژیک دانست که در آن، همۀ گفتمان‌های سیاسی، مانند حکومت پادشاهی، ناسیونالیسم، فاشیسم، مدرنیسم، غرب‌گرایی، سکولاریسم، سنت‌گرایی، دین‌گرایی، چپ‌گرایی (مارکسیسم و کمونیسم)، لیبرالیسم، دموکراسی و مشروطه‌خواهی و غیره مورد نقد و خشم نویسنده واقع گردیده‌است. ایدئولوژی‌های سیاسی برای تأمین منافع طرفداران و مبلّغان آن‌ها به‌کار گرفته می‌شوند. هدایت، دگرگونی‌های تاریخی و سیاسی فراوانی را از دورۀ مشروطه تا روی‌ کار آمدن رضاشاه و محمدرضاشاه، از سر گذرانده‌است و رنگارنگی و گونه‌گونی سیاستمداران، حاکمان و سودجویان را دیده‌است. او این رویدادها را با طنزی خشمناک درآمیخته، رمانی سیاسی پدید آورده‌است. بدون آگاهی از رویدادها و جریان‌های سیاسی دورۀ نویسنده و گرایش‌های سیاسی او، شناخت درستی از رمان به‌دست نمی‌آید.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

صادق چوبک، فراسوی ناتورالیسم

        طبقه بندی نویسنده ای ایرانی در یک مکتب ادبی امری رایج نزد منتقدین است. صادق چوبک اغلب با برچسب ناتورالیست معرفی می شود، زیرا بین آثار او و آثارنویسندگان ناتورالیست شباهت هایی وجود دارد . این شباهت ها عبارتند از : به کارگیری شخصیتهایی از طبقات پست جامعه ، موضوعاتی چون فقر و فساد و زبان گفتاری.  حال این سؤال مطرح  می شود که آیا هر نویسنده ای با داشتن چنین ویژگیهایی ناتورالیست...

full text

نقد مکتبی داستانهای صادق هدایت

داستان‌های صادق هدایت به مثابه‌ی منشوری است که از زوایای مختلف قابل بحث و بررسی است .در آثار هدایت رگه‌هایی از اندیشه‌های رئالیستی، ناتورالیستی و گاه سورآلیستی قابل مشاهده است. لذا به برخی از اندیشه‌های «ناتورالیستی» صادق هدایت خواهیم پرداخت. ناتورالیسم، نهضتی ادبی است که شکل افراطی واقع‌گرایی (Real) شمرده می‌شود. این مکتب در ادبّیات، نظریه‌ای است که کردار، گرایش و اندیشه را زاییده‌ی غرایز و امی...

full text

نقد شخصیت در آثار داستانی صادق هدایت

 چکیده شخصیت­های داستانی از طریق انتساب خصیصه­های فردی، اجتماعی، سیاسی و ... در یک متن معرفی می­شوند و در جریان کنش­ها و واکنش­ها، بازتاب دهندۀ افکار، آمال و ناگفته­های درونی خود، خالق اثر و ویژگی­های محیطی هستند. هدف از مقالۀ حاضر، تحلیل ساختار شخصیت و امکانات محیطی در ایجاد و شکل­گیری شخصیت­های داستانی در آثار داستانی «صادق هدایت» است. حضور شخصیت­های تیپیک «هدایت» در محیط داستان­هایش به رکود...

full text

بازتاب جلوه‌های معناباختگی در آثار صادق هدایت

تحت تأثیر رواج اندیشه‌های پوچ‌گرایی متأثر از وقایع و تحولات فلسفی، علمی، تاریخی و اجتماعی عصر مدرن، در ادبیات قرن بیستم، سبکی با عنوان ادبیات معنا باخته (Absurd  literature ) پدید آمد که با تأکید بر فقدان منطق در طبیعت و انزوای انسان در جهانی فاقد معنا و ارزش، به بیان اندیشه‌هایی همچون بی‌هدفی و پوچی، بی‌ایمانی، از خودبیگانگی، بی‌هویتی، تنهایی، مرگ‌اندیشی و... در زندگی انسان عصر مدرن می‌پرداخت....

full text

بررسی دیدگاه سیاسی و اجتماعی صادق هدایت در آثارش

صادق هدایت یکی از تأثیرگذارترین نویسندگان معاصر، بر جریان داستان نویسی در ایران است. او جامعه ی ایران را با ظرافت به تصویر کشیده است. نگاه غالباً انتقادی او وادارش می کند که عمدتاً معایب و کاستی های جامعه مان را مورد بررسی قرار دهد، کاستی هایی که در زمینه های گوناگون، چه سیاست و چه خود مردم وجود داشت. دید غالباً رئالیستی او باعث می شود انعکاس وقایع اجتماع هدایت، در آثارش کاملاً مشهود باشد. عنصر مهم...

15 صفحه اول

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 8  issue 2

pages  195- 214

publication date 2020-01-21

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023