جریان‌های تاریخی دانش طب در ایران عصر سلجوقی

پژوهش حاضر در پی پاسخ دادن به این پرسش است که دانش طب به‌عنوان یکی از شاخه‌های مهم مجموعه علوم موسوم به حکمت و فلسفه، در ارتباط با سنت و سابقه این علم در ایران و تغییرات سیاسی و فرهنگی عصرسلجوقی، در چه وضعیتی قرار گرفته و درچه مسیری جریان یافت؟ یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد که دانش طب به لحاظ تاریخی به‌عنوان یکی از سنت‌های علمی و فکری ریشه دار در تاریخ ایران، به جهت ویژگی‌های خاص خود، در یک وضعیت سه وجهی متناقض قرارگرفته و به موجودیت خود ادامه داد. از یک‌سو به جهت گسترش حساست‌ها و تعصبات مذهبی در بین نخبگان مذهبی و عوام همسو با آنها، علم طب از حیث مبانی علمی و برخورداری از نهادهای آموزشی فراگیر دچار محدودیت‌های جدی شد. اما از وجهی دیگر، دانش طب به علت ارتباط داشتن با حفظ صحت انسان و درمان بیماری‌ها به شدت مورد نیاز حکام و اهل قدرت و نخبگان سیاسی-مذهبی بود. به طوری که به جهت چنین نیازی، این دانش طی دوره سلجوقی در چارچوب نیازهای اهل قدرت و زمینه‌های اجتماعی، در شکل دو مکتب طبی عراق و خراسان، موجودیت خود را بازآفرینی و استمرار بخشید. در وجه سوم، تغییری که در این دوره در موقعیت علوم طب ایجاد شد و مبنای آینده این دانش در تاریخ ایران قرار گرفت، ترجمه و تألیف رسائل پزشکی به زبان فارسی بود. روندی که برای اولین بار اتفاق می‌افتاد و خود را در خراسان و عراق، به عنوان مهمترین حوزه‌های جغرافیایی- فرهنگی ایران عصر سلجوقی نشان داد.