تکثر رشته‌ای؛ علیه فهم رایج از همکاری رشته‌ها

امروزه تعاریف و گونه‌شناسی­‌های متعددی از همکاری رشته‌ها ارائه شده است. بررسی منابع، از گفتمان‌­های متنوع، متمایز و بعضاً متضاد حکایت می‌کنند. در این مقاله به منظور ارائه تصویری روشن از همکاری رشته‌ای، ضمن ارائه و نقد فهم رایج از همکاری رشته­ها و گونه‌شناسی­‌های وابسته به آن، تکثر رشته‌­ای به عنوان بدیل فهم رایج از همکاری رشته‌­های مختلف ارائه شده است. بر این اساس چنین ادعا می‌شود که می­توان گونه­‌های دیگر همکاری رشته­‌ای نظیر چندرشته­ای، بین‌رشته­ای، میان‌رشته­‌ا‌ی و فرارشته‌ای را زیر چتر تکثر رشته‌­ای دسته‌بندی کرد. در تکثر رشته­ای، برخلاف فهم رایج از همکاری رشته­ها (نظیر: میان‌رشته­ای) رویکرد معرفت‌شناختی در مقابل رویکرد ابزاری قرار ندارد. همکاری بین‌رشته‌­ای از این منظر، سرانجام، به‌صورت فرارشته­‌ای متبلور می‌شود. بنابراین تکثررشته‌­ای در مقابل نظام رشته‌­ای قرار نمی‌­گیرد، بلکه نقش مکمل حوزه‌های دانش را ایفا می­‌کند. به علاوه، در تکثر رشته­‌ای ارتباط طولی در همکاری رشته­‌ها، جایگزین ارتباط عرضی میان آنها می­‌شود و با نظر به مسأله مورد بررسی، طرح پژوهشی و موضوع، به‌تدریج از نظام­‌های ساده دانش، مطرح در نظام رشته‌­ای، به سمت نظام­‌های پیچیده دانش پیش می‌­رود، به‌نحوی که در فرایندی تبدیل‌پذیر، فرارشته جدید ظهور و بروز پیدا می­‌کند.