توکسینولوژی عروس دریایی (Jellyfish)؛ یک مطالعه مروری ساختار یافته

زمینه: عروس‌های دریایی، ‌شکل مدوز کلاس کاونتان هستند که از اندازه 22 سانتی‌متر تا 5/2 متر در تمام دریاها و اقیانوس‌ها به‌صورت پلانکتونیک شناور بوده و شامل بیش از نُه هزار گونه‌اند که تقریباً صد گونه آن برای انسان خطرساز هستند. ونوم این جانوران حاوی ملکول‌های زیستی با فعالیت گسترده بوده که می‌توانند منشاء تحقیقات و کشف داروهای جدید در آینده باشند. مواد و روش‌ها: با جستجوی واژه عروس دریایی Jellyfish در بانک اطلاعات پزشکی PubMed، 1677 مقاله یافت گردید و پس از گزینش مقالات در زمینه توکسینولوژی و گستره زیست پزشکی (400 مقاله)، به سه گروه اصلی بالینی، ‌زیست پزشکی و بیوتکنولوژیک تقسیم‌بندی گردیدند. طبقه‌بندی مقالات گروه پزشکی به زیر گروه‌های تظاهرات سیستمیک، تظاهرات پوستی و ‌درمان انجام گردید. سپس 178 مقاله حاوی موضوعات زیست پزشکی به زیر گروه‌های ژنومیکس (11 مقاله)، پروتئومیکس (24 مقاله)، بیولوژی ونوم (31 مقاله)، مکانیسم اثر ونوم (31 مقاله)، مطالعات بیولوژیک و کاربردی ونوم (16 مقاله) و بررسی ونوم روی جانوران آزمایشگاهی (37 مقاله) تقسیم‌بندی گردیدند. در این مطالعه سیستماتیک به بررسی اثرات زیست‌پزشکی و نیز کاربردهای بیوتکنولوژی ونوم‌های عروس های دریایی گوناگون پرداخته می شود. یافته‌ها: زهر تعداد 24 گونه عروس دریایی تعیین ساختار پروتئینی یا مورد بررسی ژنومیک قرار گرفته‌اند. ویژگی‌های بیولوژیک و مکانیسم اثر 23 گونه عروس دریایی نیز در سطح بافتی، سلولی یا ملکولی نشانگر آن بوده است که زهر آنها می‌توانند دارای اثرات هماتولوژیک (به‌صورت همولیتیک)، ‌سمیت قلبی،سمیت عصبی، ‌درمونکروتیک و ‌ایمنولوژیک باشند. گونه‌های متنوع عروس دریایی با مکانیسم‌های مختلفی می‌توانند اثرات بیولوژیک یکسانی را به‌وجود آورند. مواد فعال زیستی با اثرات سیتوتوکسیسیتی، ضد سرطان،‌ آنتی‌باکتریال و آنتی‌اکسیدانت نیز از زهر عروس‌های دریایی استخراج شده‌اند. نتیجه‌گیری: زهرهای عروس‌های دریایی شامل بسته‌هایی از مواد فعال زیستی است که با مکانیسم‌های پیچیده و متنوعی بر واکنش‌های درون سلولی اثر خود را ایفاء می‌نمایند، بنابراین ‌پژوهش در ونومیکس و مکانیسم اثر زهر آنها، علاوه‌‌بر کمک به روش‌های درمانی، می‌توانند نویدگر یافت داروهای آینده با منشأ دریایی باشند.