توفیق و ناکامی در ساماندهی مناطق کلان‌شهری؛ مقایسه تطبیقی محور شرق کلان‌شهر تهران با محور شرق کلان‌شهر پاریس

محور شرق کلان‌شهر تهران از دیرباز به دلیل شرایط آب و هوایی مناسب، نقش مؤثری در رشد و گسترش فضایی سکونتگاه‌های روستایی و شهری منطقه خود ایفا کرده است. به‌ طوری که این توان و پتانسیل سبب شده در دوره‌های مختلف این محور بدون رعایت اصول و ضوابط برنامه‌ریزی به توسعه و گسترش سکونتگاه‌های روستایی و شهری بپردازند. اما این‌گونه بی‌برنامگی‌ها، توسعه‌های پراکنده و بی‌قواره، شرایط نامساعد و نابسامانی را از جنبه‌های مختلفی از قبیل اقتصادی، اجتماعی، محیط‌زیست، جمعیتی و ... در منطقه ایجاد کرده است. به همین دلیل دولت نیز بر‌اساس تجارب شهرهای جدید در کشورهای مختلف و به ‌منظور کاهش بار جمعیتی، تمرکززدایی از کلان‌شهر تهران و همچنین به ‌منظور سامان‌دهی سکونتگاه‌های این محور به احداث و توسعه شهر جدید پردیس پرداخته، تا با برنامه‌ریزی و احداث این شهر جدید در اطراف کلان‌شهر تهران شرایط نابسامان منطقه، همچنین تمرکززدایی و کاهش بار جمعیتی تهران را رفع کند. اما باوجود گذشت بیش از دو دهه از احداث شهر جدید پردیس توفیق و ناکامی این سیاست هدف بررسی قرارگرفته است. بنابراین این پژوهش درصدد است به بررسی و تحلیل تطبیقی بین محور شرق کلان‌شهر پاریس به‌عنوان نمونه موفق از شهرهای جدید اروپایی با محور شرق کلان‌شهر تهران بپردازد. روش تحقیق، تحلیل تطبیقی دو نمونه موردی با استفاده از تحلیل‌های کارتوگرافیک فضایی و مقایسه تطبیقی داده‌های مربوط به ویژگی‌های فضایی و کالبدی پهنه‌های مورد مطالعه است. نتایج حاصل از پژوهش بیانگر آن است که برنامه‌ریزی، بدون در نظر گرفتن روابط فضایی بین فعالیت‌ها و سکونتگاه‌ها و دیدگاه صرفاً نقطه‌ای به سکونتگاه‌ها از جمله علل اصلی ناکامی در ساماندهی و تعادل‌بخشی به شرق منطقه کلان‌شهری تهران است. به این معنا که شهر جدید مارن-لا-وله در شرق پاریس دربردارنده کلیه سکونتگاه‌ها و حتی مراکز روستایی قدیمی در بستر خود در کنار ظرفیت‌های فضایی توسعه جدید بوده، درحالی‌که در برنامه‌ریزی آمایش شهر جدید پردیس در محور شرق کلان‌شهر تهران بدون ملاحظه روابط بین سکونتگاهی قدیمی مانند رودهن، بومهن، جاجرود صرفاً به تعیین محدوده قابل توسعه ساخت‌وسازهای جدید پرداخته و از پرداختن به روابط بین سایر سکونتگاه‌های موجود در این محور و انتظام فضایی آنها نسبت به هم غفلت شده است.