تنوع ژنتیکی عملکرد دانه و برخی صفات مورفولوژیکی در لاین‌های بومی گندم نان

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی عملکرد دانه و برخی صفات مورفولوژیکی 99 لاین خالص گندم نان استخراجی از توده‌های بومی مناطق مختلف ایران، دو آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 89-1388 و 90-1389 به ترتیب در ایستگاه ساعتلوی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی و مزرعه تحقیقاتی دانشگاه ارومیه انجام شد. نتایج تجزیه واریانس ساده اختلاف معنی‌دار را بین لاین‌ها از نظر عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه در هر دو سال نشان داد. بیشترین عملکرد بیولوژیکی و عملکرد دانه به ترتیب مربوط به لاین شماره 87 و لاین شماره 18 بود. تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر متقابل لاین در سال برای تمامی صفات مورد مطالعه به جز طول ریشک، تعداد سنبلچه در سنبله و تعداد دانه در سنبله در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. بر اساس تجزیه خوشه‌ای میانگین صفات به روش وارد، لاین‌ها در هفت گروه قرار گرفتند که این تعداد گروه بر اساس تجزیه واریانس چند متغیره مورد تأیید قرار گرفت. احتمال صحت گروه‌بندی با تجزیه تابع تشخیص 9/88 درصد به دست آمد.لاین‌های خوشه‌های اول و ششم نسبت به سایر خوشه‌ها دارای بیشترین میانگین عملکرد دانه و اجزای آن بودند. سه تابع کانونیکی اول با مقادیر ویژه بزرگتر از یک در مجموع 3/80 درصد از واریانس موجود را توجیه کردند. با توجه به ضرایب تشخیص کانونیکی این سه تابع، صفات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی، طول سنبله، ارتفاع بوته، وزن هزار دانه،وزن برگ پرچم، عرض برگ پرچم، تراکم سنبله و روز تا ظهور سنبله بیشترین اهمیت را در ایجاد تنوع بین لاین‌های گندم داشتند.