تناقض‌نمای امتناعِ امر اخلاقی در فنّاوری

در زمینه فنّاوری دو گونه اخلاق وجود دارد که از آنها به‌ترتیب تحت عنوان‌های اخلاق پیشافنّاوری و اخلاق پسافنّاوری یاد می‌شود. استدلال خواهد شد که هر دوی این موارد به حوزه اخلاق عمومی آفرینندگان، صنعتگران، کنشگران و کاربران فنّاوری‌ها اختصاص دارد. چند آزمایش فکری پیشنهاد خواهدشد که بیانگر امتناع ورود مستقیم اخلاق به ساحت فنّاوری است و آن را به حوزه اخلاق عمومی همگی کنشگران منتسب می‌سازد. این واکاوی به دو نتیجه خواهد رسید که مطابق یک تحلیل، اخلاق، امری پیشین و در تحلیلی دیگر، امری پسین نسبت به فنّاوری است که در وجوه ارزشی و ایدئولوژیک آن پیش‌تر مستتر شده است و باز پس‌تر مستقر خواهد شد. براساس این تحلیل نوعی عدم تعیّن در اخلاق پسافنّاوری وجود دارد که ناشی از پیچیدگی‌های امر کارکرد است. دامنه این عدم تعیّن را حتی می‌توان به اخلاق پیشافنّاوری نیز بسط داد و این همان نکته‌ای است که تکلیف اخلاق در زمینه فنّاوری را ناتمام و تاحدودی معلق می‌گذارد و این خود شاهدی بر این مدعاست که فنّاوری فاقد ذات به آن معنایی است که هایدگر به آن نسبت می‌داد. اما راه‌حل هرگونه بحران حاصل از فنّاوری مشتمل بر بحران اخلاقی هنوز همان است که او ارائه داده بود.