تفاوت‏ های جنسیتی در ادغام اجتماعی فناوری‏ های جدید با اوقات فراغت نوجوانان: ترجیح یا تحمیل؟

بر‌اساس رویکرد «فناوری اجتماعی»، در شرایط کنونی فناوری‏های ارتباطی و اطلاعاتی با فعالیت‏های فراغتی نوجوانان ادغام شده و پیوند یافته‏اند. این فعالیت‏های فراغتی در چارچوب وسیع‏تری از اقتضائات بیرونی کنش و همچنین شرایطی قرار دارند که انتخاب کنشگر در آن رقم می‏خورد. این مقاله تلاش می‏کند ضمن ارائۀ سنخ‏بندی از انواع فعالیت‏های فراغتی بیرون‌محور و فناوری‌محور، ترجیح واقعی نوجوانان را در انتخاب آن‌ها با توجه به تفاوت‏های جنسیتی واکاوی کند. بر این اساس، با 120 نوجوان دختر و پسر در سال تحصیلی 1395ـ1396 مصاحبه‏هایی نیمه‏ساختارمند در شهر تهران با توجه به نمونه‏گیری تیپیک و هدفمند انجام شد. نتایج نشان می‏دهند که ترجیح اصلی نوجوانان فعالیت‏های فراغتی بیرون‌محور است، اما شرایط اجتماعی و چارچوب فشارها و الزامات اجتماعی و فرهنگی در عمل فعالیت‏های فراغتی فناوری‌محور را برای آنان شکل می‏دهد؛ تا جایی که فناوری‏های جدید در برخی موارد به‏منزلۀ یک دوست تجلی می‏یابند. پسران بیش از دختران بازی‏های رایانه‏ای (و کنسولی) را به‏‌منزلة فعالیت فراغتی انتخاب می‏کنند و بیشتر تحت تأثیر احساسات ناشی از آن‌ها قرار می‏گیرند. این در حالی است که دختران با محدودیت‏های بیشتری برای فراغت بیرون‌محور مواجه‌اند. به‌هر‌حال، فعالیت‏های فراغتی فناوری‌‌محور به منبع هویتی و مصرفی برای اکثر نوجوانان تبدیل شده است.