تعیین قیمت مناسب آب آبیاری مطابق با عکس العمل احتمالی کشاورزان و اثرات بین بخشی آن (مطالعه موردی: شبکه آبیاری رودشت)

سابقه و هدف: انتخاب قیمت مناسب برای آب آبیاری، به عنوان یکی از ابزارهای مهم اقتصادی در بخش کشاورزی در جهت مدیریت تقاضای آب در شرایط فعلی کشور به شمار می‌رود. این درحالی است که اعمال هر سیاستی در این بخش، اثرات بین‌بخشی (اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی) متناسب با خود را دارا می‌باشد. به‌طوری که شناسایی این اثرات می‌تواند اطلاعات مناسبی را در جهت تعیین قیمت کارا برای این نهاده مهم در اختیار مدیران و سیاست گذاران بخش آب قرار دهد. برآورد هزینه تمام شده تامین آب و متوسط وزنی ارزش اقتصادی آب به ‌منظور ایجاد بازه علمی مناسب سناریوهای مختلف قیمت آب در راستای بررسی اثرات بین ‌بخشی آن، نوآوری این مقاله می‌باشد. مواد و روش‌ها: در مطالعه مذکور، شرایط موجود اقتصاد کشاورزی شبکه آبیاری رودشت، شهرستان ورزنه استان اصفهان در سال پایه زراعی ۹۵-۹۴ و توسط مدل اقتصادی برنامه‌ریزی ریاضی مثبت، توسط نرم‌افزار گمز، شبیه‌ سازی گردید و عکس ‌العمل ‌های احتمالی کشاورزان به سناریو های قیمتی منتخب و اثرات بین بخشی آنها مورد آزمون قرار گرفت. در نهایت از درجه اهمیت و رتبه ‌بندی اثرات شاخص های اقتصادی، اجتماعی و زیست‌ محیطی (توسط رویکرد ترکیبی سلسه مراتبی AHP و SAW) در راستای دستیابی به قیمت مناسب و کارای آب در شبکه آبیاری مذکور بهره برده شد. یافته‌ها: نتایج این تحقیق نشان داد که اعمال سناریوهای قیمتی منتخب، موجب تغییر الگوی کشت موجود شبکه آبیاری رودشت، توسط کشاورزان می‌گردد. به عبارت دیگر، با افزایش قیمت آب در قالب سناریو های مذکور، سطح زیر کشت محصولات زراعی با درصدهای متفاوتی کاهش یافته است. علت این کاهش را می‌توان در هدف کشاورزان (حداکثر کردن سود حاصل از فعالیت های زراعی) جستجو نمود. این در حالی است که اثر سناریوهای مذکور بر شاخص های اقتصادی و اجتماعی کاهشی و بر شاخص های زیست محیطی افزایشی ارزیابی گردید. به عبارت دیگر، اگر مدیران شبکه آبیاری رودشت، سیاست افزایش قیمت آب را در پیش بگیرند، درآمد تولید کنندگان کشاورزی از 9/19 به 33/14 میلیون ریال در هکتار کاهش خواهد یافت. همچنین اثر سناریوهای اول و پنجم بر شاخص اشتغال به‌ترتیب برابر با 5/60% و 37/38%، بدست آمد. از نقطه نظر زیست محیطی نیز اثر این سناریوها، کاهش مصرف آب و افزایش معیار‌ موازنه انرژی را در پی خواهد داشت. نتیجه‌گیری: جمع‌ بندی نتایج بدست آمده با در نظر گرفتن درجه اهمیت و رتبه‌ بندی آثار بین‌بخشی سناریوهای قیمتی، متوسط وزنی ارزش اقتصادی آب محصولات واقع در الگوی کشت شبکه آبیاری مورد نظر (۱۵۴۰ ریال بر متر مکعب) به عنوان قیمت مناسب آب آبیاری انتخاب گردید.