تعامل مفهوم هویّت با مفاهیم فضایی

هویّت که عامل شناسایی خود در برابر دیگری است، از یک­سو نشانگر شباهت­هاست و از سوی دیگر نمایانگر تفاوت­ها. هویّت را می­توان به عنوان یک مفهوم روان­شناختی، فرهنگی و نیز جغرافیایی معرّفی کرد که وجهه، ادراک، وظایف و تعاملات فرد با دیگران را پی­ریزی می­کند به طوری که هویّت، ادراک شکل­گرفته در افراد از پدیده­های جغرافیایی را تثبیت و تقویت می­کند. هدف مقالۀ حاضر آن است که با بررسی تعاریف و ویژگی­های مفهوم هویّت، رابطۀ این مفهوم با شاخص­های اساسی علم جغرافیا و به طور اخص با مفاهیم فضایی ـ سیاسی ارزیابی و مورد مطالعه قرار گیرد.  بسته به ماهیت نظری پژوهش، از روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره­گیری از منابع دست اول و معتبر لاتین و فارسی برای انجام آن استفاده شده است.  حال سوال اساسی پژوهش این است که بیشترین تعامل هویّت با کدام مفاهیم فضایی ـ سیاسی است؟ به نظر می­رسد که هویّت، مفهومی ذهنی است که نقش مهمی در شکل دادن به تصاویر ذهنی و ادراک انسان از مفاهیم فضایی نظیر مکان، فضا، مقیاس، ملّت، قلمرو و مرز دارد و به عبارتی هویّت با پدیده­های عینیِ جغرافیایی در تعامل مداوم و مستمر است . یافته­های مقاله نشان می­دهد که هویّت «مکانی» بخش زیربنایی هویّت افراد و گروه­ها است که از طریق دیگر مکان­ها یعنی «فضا»های وابستگی، بستری برای فعالیّت­ها و رفتارهای انسانی در «مقیاس»های مختلف می­باشد. در این بین «مرز»های هویّتی منجمله مقولۀ هویّت ملّی و به تعاقب آن «قلمرو» ملّی مطرح می­شود که آن­گاه اعمال حاکمیّت، قدرت و نظارت انحصاری بر پهنۀ مشخصی از سرزمینِ باهویّت اعمال می­شود. جان کلام آنکه مفهوم ذهنیِ هویّت با مفاهیم عینی و فضایی جغرافیایی سیاسی رابطۀ تنگاتنگ و ارگانیک دارد و دائماً همدیگر را معنا می­بخشند و یکدیگر را بازتولید می­کنند. فلذا هویّت با مشخص کردن خود و دیگری در ترکیب با مفاهیم فضایی موجب وابستگی و پیوند فرد و گروه­های اجتماعی در مقیاس­های فضایی مختلف به قلمروهای جغرافیایی می­شود.