تحولات آرای اخوانی‌ها، از حسن‌البنا تا راشدالغنوشی

چکیده هدف از نگارش این مقاله نشان‌دادن این نکته است که بر خلاف آن‌چه معمولاً در ایران اندیشیده می‌شود، تفکر اخوانی یک تفکر یک‌دست و یک‌پارچه نیست و در بین متفکران شاخص اخوانی تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای وجود دارد. در این مقاله ما چهار اندیشمند را از دو نسل متفاوت اخوان برگزیده‌ایم و با بررسی دیدگاه‌های آن‌ها سعی کرده‌ایم نشان دهیم که آن اندیشه‌ای که تفکر اخوانی را به یک کلیت یک‌دست فرو می‌کاهد، اندیشه‌ای ساده‌انگار و نادرست است. به این منظور به بررسی دیدگاه‌های حسن‌البنا و سیدقطب از نسل سنتی اخوان و یوسف‌القرضاوی و راشد‌الغنوشی از نسل جدید متفکران اخوانی پرداخته‌ایم. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اندیشۀ اخوانیِ نسل پس از البنا و سیدقطب، تغییرات قابل‌توجهی کرده است و برخی از متفکران شاخص اخوانی در اندیشه‌های نسل اول و ازجمله خود البنا تجدیدنظرهای اساسی‌ کرده‌اند. ضمن آن‌که در هر دورۀ خاص نیز تفاوت‌های نسبتاً قابل‌توجهی بین دیدگاه‌های اخوانی‌ها وجود داشته و دارد