تحلیل وجودشناختی فرآیند صدور فعل از منظر ابن‌سینا و صدرالمتألهین

«شناخت فرآیند صدور فعل» از منظر هر یک از فیلسوفان مسلمان، یکی از ارکان کشف دیدگاه وی در حیطۀ مباحث فلسفه عمل است. فرآیند صدور فعل نزد‌ متکلّمان و فیلسوفان سینوی، در چند مرحلۀ خاصّ تبیین می‌گردد. فرآیندی که صدرالمتألهین در مقامی از آن تبعیّت کرده و در مواضعی دیگر، دیدگاه متفاوتی را اتّخاذ ‌و ارائه می‌نماید. مسأله اساسی این جستار، کشف مواضع حقیقی اختلاف و اتّفاق ابن‌سینا و صدرالمتألهین در تحلیل وجودشناختی فرآیند صدور فعل است. ره‌آورد به‌دست آمده نشان‌گر آن است که اگرچه صدرالمتألهین در تحلیل مفهوم‌شناختی مبادی صدور فعل با ابن‌سینا همراهی کرده و چند مرحلۀ متباین امّا مترتّب برهم را ترسیم می‌نماید، اما در تحلیل وجودشناختی، اتّحاد وجودی مبادی صدور فعل را مطرح نموده و با نگاه تشکیکی به قوای نفس که برخواسته از مبانی هستی شناختی حکمت‌متعالیه است، مراتب صدور فعل را نیز درضمن مراحلی تشکیکی تبیین می‌نماید. بر اساس دیدگاه وی، تمام معانی نفسانیِ متقدّم بر فعل (مبادی صدور فعل)، معانی‌ای در هم تنیده بوده و هر معنا از حیث وجودی، عین معنا و مبدأ دیگر است.