تحلیل واکاوی محتوایی و پیوندی ارزش‌های اخلاقی در بی‌طرفیِ حرفه حسابرسی

محیط عملکردی بازار سرمایه امروزه بسیار پیچیده‌تر از گذشته شده است که نیازمند تقویت بنیان‌های نظارتی بر عملکردهای مالی شرکت‌های فعال در آن می‌باشد. یکی از عوامل مهم بنیان نظارتی، حسابرسی و ویژگی‌های رفتاری و عملکردی حسابرسان می‌باشد که به واسطه تقویت تعاملات اجتماعی و توسعه ملاحضه‌های اخلاقی، نقش‌های دیگری در کنار نقش‌های تخصصی خود ایفا می‌نماید. از این رو شناخت و ماهیت ایجاد این ارزش‌ها می‌تواند نقش قابل توجهی در پیشبرد بی‌طرفی در حرفه حسابرسی محسوب شود. هدف این پژوهش تحلیل محتوایی و پیوندی ارزش‌های اخلاقی در بی‌طرفی حرفه حسابرسی می باشد. بر این اساس ابتدا اقدام به شناسایی عوامل زمینه‌ای ارزش‌های اخلاقی در بی‌طرفی حرفه حسابرسی شد و سپس براساس تحلیل پیوندی که شامل تحلیل پیوندهای درونی و روابط بین پیوندها و تاثیرگذاری سیستمی پیوندها می باشد، اقدام به تعیین مهمترین عنصر ارتباطی بین ارزش‌های اخلاقی در بی‌طرفی حرفه حسابرسی گردید. در این پژوهش به منظور شناسایی معیارهای ارزشِ اخلاقی جهت تقویت بی‌طرفی در حرفه حسابرسی از جستجو نظامند در مبانی نظری و با کمک ۱۸ نفر از متخصصان رشته حسابداری در سطح دانشگاهی استفاده شد و از طریق طی ۷ مرحله فرآیند تحلیل فراترکیب، مولفه‌های زمینه‌ای ایجاد ارزش در بی‌طرفی حسابرسی شناسایی شدند. بر این اساس سه مولفه وظیفه‌شناسی اخلاقی؛ فضیلت‌گرایی اخلاقی و ارزش‌گرایی اجتماعی به عنوان سه بعد مهم در ایجاد ارزش‌های محوری در بی‌طرفی حسابرسی تعیین گردیدند که در قالب ۱۸ مولفه وارد بخش تحلیل روابط بین پیوندها و تاثیرگذاری سیستمی‌گردیدند. نتایج در بخش دوم براساس مشارکت ۴۴ نفر از شرکای موسسات حسابرسی نشان داد، در بعد وظیفه شناسی اخلاقی محرک و عامل اصلی ارزش‌های محوری در بی‌طرفی حسابرس، تناسب ادراک حرفه‌ای با عملکرد به عنوان محرک سیسستمی‌اصلی محسوب می‌شود. همچنین در بعد فضیلت اخلاقی مشخص گردید، تعلق به حرفه حسابرسی و نهادینه ساخت ارزش‌ها دو عامل محرک در تقویت فضیلت‌های اخلاقی حسابرس برای افزایش بی‌طرفی حسابرسی می‌باشد. در نهایت مشخص شد، در بعد ارزش‌گرایی اجتماعی حفظ هنجارهای اجتماعی عامل محرک در این زمینه محسوب می‌شود.