تحلیل نوسانات فضایی تأثیر توسعه بر مهاجرت داخلی‌ـ بین‌شهرستانی در ایران

در سال‌های اخیر سالانه به ‌طور متوسط حدود یک میلیون نفر در داخل کشور جابجایی و مهاجرت داشته­اند. در همین ارتباط، مقاله پیش­رو با استفاده از تحلیل ثانویۀ داده­های سرشماری1390 به تحلیل فضایی پویایی مهاجرتهای داخلی از نوع بین شهرستانی در ایران و تبیین آن در چارچوب توسعۀ نابرابر و عدم تعادل­های منطقه‌ای می­پردازد. برای تحلیل داده‌ها از شاخص­های عمومی و محلی روابط فضایی و نرم­افزارهای TOPSIS، GEODA و ARC GIS استفاده شده است. نتایج بررسی نشان داد شهرستان‌های ایران از سطوح متفاوت توسعه برخوردارند و سطح توسعه­یافتگی آنها ساختار فضایی داشته و به شکل خوشه‌ای توزیع‌ شده‌اند. بعلاوه، بر اساس نتایج آزمون موران عمومی، الگوهای متفاوتی از رابطۀ توسعه­یافتگی و مهاجرت خالص وجود دارد، همچنین میزان خام شدّت مهاجرپذیری به‌ طور قوی و میزان خام شدّت مهاجرفرستی به‌ طور ضعیف تمایل به متمرکز شدن یا خوشه‌شدن در فضا دارد. نتایج آزمون موران محلی نیز بیانگر رابطۀ مثبت و معنادار میزان توسعه­یافتگی با شدت مهاجرپذیری و رابطۀ منفی و معنادار میزان توسعه­یافتگی با شدت مهاجرفرستی است. همچنین نتایج نشان داد همه شهرستان‌های کشور از الگوی رابطه­ای واحد بین میزان توسعه­یافتگی و مهاجرت پیروی نکرده و چهار الگوی رابطه­ای مختلف بالا-بالا (افزایش توسعه­یافتگی همراه با افزایش مهاجرت)، پایین- پایین (کاهش توسعه‌ یافتگی همراه با کاهش مهاجرت)، بالا- پایین (افزایش توسعه­یافتگی همراه با کاهش مهاجرت) و پایین- بالا (کاهش توسعه­یافتگی همراه با افزایش مهاجرت) وجود دارد و در تعدادی از شهرستان­ها نیز این رابطۀ معنادار نیست. در نتیجه، در صورت تداوم تمرکزگرایی امکانات و نابرابری توسعه­ای در سطح کشور، حرکات و جریانات مهاجرتی تداوم و حتی افزایش خواهد یافت.