تحلیل مقایسه‌ای دو رمان سمفونی مردگان و خانۀ ادریسی‌ها با تأکید بر مضامین اجتماعی

تزلزل بنیاد خانواده ایرانی در دورۀ معاصر، موضوعی است که توجه نویسندگان رمان ایرانی را به خود جلب کرده است. این مقاله، این موضوع را با رویکردی تطبیقی پی می‌گیرد و به مقایسه دو رمان «سمفونی مردگان» اثر عباس معروفی و «خانۀ ادریسی‌ها» اثر غزاله علیزاده می‌پردازد و سیر متلاشی شدن خانواده‌های ایرانی را به عنوان پدیده‌ای فراگیر و اجتماعی بررسی و تحلیل می‌کند. مرور اجمالی بر بسیاری از رمان‌های معاصر فارسی نشان می‌دهد که تعداد زیادی از آنها به مسأله خانواده توجه نشان داده‌اند و آن را به عنوان یک مضمون اجتماعی و واقعیتی بزرگ متأثر از فرایند تجدّد‌زدگی در صدر عنایت خود قرار داده‌اند. و تدقیق در این دو رمان نشانگر آن است که نویسندگان این دو اثر، در زمانی متفاوت (یکی دهۀ شصت و دیگری دهۀ هفتاد) به ارائه آن می‌پردازند. در این مقاله، ضمن نقد دو رمان با شیوه تحلیلی ـ توصیفی مضمون اجتماعی خانواده و تحولات آن به عنوان عنصر مهم درون‌مایه داستان به صورت مقایسه‌ای تحلیل و بررسی شده است. یافتۀ مقاله حاکی از این است که رمان علیزاده در طرح مسئله و پردازش زوایا، طرح و روایت داستانی همچون اثر معروفی با تفاوت‌هایی در پرداختن مضمون اجتماعی موفق بوده است. زیرا علاوه بر اشتراک در مضمون‌محور بودن و پیام مسلط اجتماعی این دو اثر، می‌توان به تعدّد پژوهش‌های علمی و نقدهایی که درباره آنها و به ویژه در قالب پایان‌نامه‌های دانشگاهی و مقالات علمی وجود دارد نیز استناد کرد.