تحلیل معنی‌شناختی واژۀ «ضلال و اوصاف آن» در ‌قرآن

شناخت معانی واژگان قرآن و تبیین میدان معنایی آنها از دیرباز توجه مفسران و قرآن­پژوهان را جلب کرده است. واژۀ ضلال و مشتقات آن از جمله واژه­هایی است که در قرآن از بسامد نسبتاً بالایی برخوردار است. این واژه در بافت قرآنی با اوصاف مبین، بعید، کبیر و قدیم آمده است. در این پژوهش کوشش شده است تا با روش توصیفی- تحلیلی و با تأکید بر ساختارهای مختلف صرفی و ترکیب نحوی آیات مشتمل بر واژۀ ضلال، معانی این واژه و کاربرد آن با اوصاف یادشده، تبیین شود. برآیند پژوهش نشان می­دهد که صفت مبین بیشترین و کبیر و قدیم کمترین کاربرد را دارند. صفت مبین هم برای ضلال به معنای گمراهی حقیقی و دینی و هم برای گمراهی غیردینی آمده است؛ درحالی­که صفت بعید تنها برای گمراهی حقیقی و صفت­های کبیر و قدیم برای گمراهی غیرحقیقی به ­کار رفته­اند. کارکردهای واژۀ ضلال با صفت­های یادشده از نظر معنا و ساختار صرفی و نحوی تفاوت­های آشکاری دارند؛ به­گونه­ای که از نظر صرفی به دو صورت نکره و معرفه و از نظر نحوی در نقش­های مجرور به حرف جر، مفعول مطلق و خبر به­ کار رفته­اند.