تحلیل مؤلفه‌های کمّی حوضة آبریز و نقش آنها در میزان رسوب سالیانة 17 حوضة آبریز شمال شرق کشور

Authors

  • شهرام بهرامی عضو هیئت علمی دانشکدة علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران
  • لیلی گلی مختاری استادیار، دانشکدة جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
  • محمد علی زنگنه اسدی عضو هیئت علمی، دانشکدة جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
Abstract:

عوامل متعددی در میزان رسوب سالیانة حوضة آبریز تأثیرگذار است. مؤلفه‌های کمّی حوضة آبریز و شبکة زهکشی نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در میزان رسوب رودخانه‌ها دارد. در این پژوهش شاخص‌های مورفومتری حوضة آبریز همچون مساحت (A)، محیط (P)، نسبت دایره‌ای (Re)، نسبت کشیدگی (Rf)، میانگین ارتفاع (H)، میانگین شیب (S)، تراکم زهکشی (Dd)، طول آبراهه‌ها (BL)، تراکم گسلی (DF)، درصد سازندهای فرسایش‌پذیر (PQ)، نسبت انشعابات (Rb)، تعداد ناهنجاری سلسله‌مراتبی (Ha)، شاخص ناهنجاری سلسله‌مراتبی (∆a) و تراکم ناهنجاری سلسله‌مراتبی (ga) مربوط به 17 حوضة آبریز در شمال شرق کشور محاسبه شد؛ سپس با بهره‌گیری از داده‌های دبی و رسوب سازمان آب منطقه‌ای، دبی سالیانة رسوب (ss) هر ایستگاه با روش‌های چندمتغیرة برآورد رسوب تعیین و پس از آن میزان رسوب سالیانة حوضه‌ها (تن در سال در هر کیلومترمربع) محاسبه شد. درنهایت با محاسبة رابطة خطی و ضریب همبستگی، تأثیر تک‌تک شاخص‌های مورفومتری حوضة آبریز در میزان رسوب سالیانه محاسبه و ارزیابی شد. نتایج پژوهش نشان می‌دهد حوضه‌های طرقبه و رادکان به ترتیب با میزان رسوب 05/1533، 07/1437 بیشترین و حوضه‌های ینگجه و باراریه با میزان رسوب 224، 462 ton/km2 در سال کمترین میزان رسوب سالیانه را به خود اختصاص داده‌اند. براساس محاسبات، شاخص‌هایP ،∆a ، Ha،L ،A ،Ga ، Re به ترتیب با 301/0، 279/0، 249/0، 232/0، 230/0، 18/0 و 152/0 بیشترین همبستگی را با میزان رسوب سالیانه دارند؛ همچنین بین شاخص‌های PQ، S، Dd، Rb ارتباط نسبتاً ضعیفی با میزان رسوب سالیانه برقرار است. در سایر شاخص‌ها هیچ‌گونه همبستگی با میزان سالیانة رسوب حوضه‌ها وجود ندارد. محاسبات حاکی است میزان رسوب سالیانه در حوضه‌های پژوهش به‌طور کامل متأثر از عوامل مورفومتری نیست و مؤلفه‌هایی مانند شدت و مدت بارش، نوع خاک، کاربری اراضی و پوشش گیاهی در برآورد میزان رسوب سالیانة حوضه‌ها باید لحاظ شود تا نتایج دقیق‌تری از آن به دست آید.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

محاسبة شاخص‌های پایداری آب و پایداری حوضة آبریز در راستای حفظ توسعة پایدار (مطالعة موردی: حوضة آبریز گاماسیاب)

به منظور حفظ و بقای حوضه­های آبریز، ارزیابی پایداری آنها بر اساس شاخص­های پایداری منابع آب و شاخص­های توسعة پایدار حوضة آبریز در برابر وقایع و رخدادهای آینده ضروری است. در این پژوهش، شاخص­های پایداری منابع آب و حوضة آبریز به صورت ترکیبی با استفاده از خروجی مدل شبیه­سازی WEAPدر محیط اکسل محاسبه شده است. شاخص­های پایداری منابع آب، مقادیر و میزان دسترسی منابع آب سطحی و زیرزمینی را بررسی می­کند در ...

full text

تحلیل منطقهای بار رسوب معلق با استفاده از روش رگرسیون مؤلفههای اصلی در حوضة آبخیز سفیدرود

رسوب ناشی از فرسایش خاک به عنوان مهم‌ترین نمایة تخریب اراضی، چالشی مهم در بحث توسعۀ پایدار و تهدیدی بر زیست بوم‌ها تلقی می‌شود. لذا برآورد معتبر رسوب خروجی از آبخیزها بسیار حائز اهمیت می‌باشد. گستردگی آبخیزها و کمبود ایستگاه‌های سنجش رسوب باعث شده است تا از روش‌های تحلیل منطقه‌ای جهت برآورد بار رسوب معلق در آبخیز فاقد و یا کمبود آمار استفاده شود. هدف از این تحقیق تحلیل منطقه‌ای بار رسوب معلق با...

full text

تحلیل مسائل هیدروژئومورفولوژی حوضة آبریز دریاچة نئور اردبیل به منظور آمایش (با تأکید بر فرسایش خاک و رسوب)

چکیده   دریاچه آب شیرین توریستی و بسیار زیبای نئور با مساحت240 هکتار، در یک چاله زمین ساختی (گرابن[1]) و در دل دره­های کوهستانی سرسبز باغروداغ در ارتفاع 2700 متر از سطح آبهای آزاد شکل گرفته است. این دریاچه در نوع خود در ایران بی­نظیر است و در فاصله 42 کیلومتری جنوب شرق شهر اردبیل واقع شده و مساحت کل حوضه آن 5300 هکتار است. جهت آمایش بهینه و یا کاربری صحیح، مسائل تکتونیک، هیدروژئومورفولوژی، اقلی...

full text

ارزیابی اثرات تغییر اقلیم بر منابع آب سطحی تجدیدپذیر سی حوضة آبریز کشور

در سال​های اخیر مقادیر بارندگی و جریان‏های سطحی سی حوضة آبریز ایران نسبت به نیم قرن گذشته به شدت کاهش یافته است. در این پژوهش حوضه‏های مذکور به‏عنوان‏ مطالعة موردی انتخاب شده و هدف از اجرای آن ارزیابی اثرهای احتمالی تغییر اقلیم در بارندگی و منابع آب سطحی تجدیدپذیر است‏. برای بررسی این موضوع، مقادیر بارندگی و آبدهی اندازه‏گیری‏شدة این حوضه‏ها از سال 1347 تا 1397 در سه دورة آماری از 1347-1397، 13...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 29  issue 3

pages  147- 172

publication date 2018-10-23

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023