تحلیل دسترسی فضایی به خدمات بهداشتی درمانی در شهر مشهد

برنامه‏ریزی دسترسی، به­عنوان شیوه‏ای از برنامه‏ریزی یکپارچه کاربری­ها و شبکة حمل‏ونقل دارای دو بعد فضایی و غیرفضایی است. موجود بودن و در دسترس بودن خدمات، از ابعاد دسترسی فضایی محسوب می‏شود، که این مطالعه به بررسی خدمات درمانی در شهر مشهد می‏پردازد. روش مطالعه از نوع توصیفی ـ تحلیلی، است که براساس آن، پس از تشکیل بانک اطلاعات مکانی از فضاهای درمانی در نرم­افزار ARC-GIS (شامل 6 کاربری ‏عمده با 4528 مورد فراوانی) و بهره‏گیری از مدل­های دسترسی «دومرحله‏ای حوضه شناور»، وضعیت شاخص دسترسی‏ حوزه‏های شهر مشهد به هر یک از فضاهای درمانی تعیین شد. مزایای بهره‏گیری از این روش، در مقایسه با سایر روش­ها، استفادة همزمان از شاخص­هایی نظیر فاصله، شعاع عملکردی و تعداد تسهیلات است. نتیجة این تحلیل بیانگر عدم انطباق بین توزیع فضایی جمعیت و پراکنش خدمات درمانی است. به­عبارتی، نواحی مرکزی شهر بهترین دسترسی و نواحی پیرامونی دارای ضعیف­ترین دسترسی به خدمات درمانی را دارند. در ادامه، ضمن استفاده از نرم­افزارspss  و بهره‏گیری از مدل «تحلیل خوشه‏ای دومرحله‏ای»، 1266حوزة‏ جمعیتی شهر مشهد از نظر شاخص دسترسی به خدمات بهداشتی درمانی طبقه­بندی شد. در این بخش، نتایج یافته‏ها نشان داد که شهر مشهد قابل طبقه‏بندی به دو خوشه است، شامل خوشة اول با میانگین شاخص دسترسی 3.24 شامل 2.3 درصد حوزه‎‏های شهری (حوزه‏های دارای شرایط بسیار عالی دسترسی) و خوشة دوم با میانگین شاخص دسترسی 0.061 شامل 97.7 درصد حوزه‏ها که در مقایسه با خوشة اول وضعیت مناسبی را نشان نمی‏دهد. نمودارهای تهیه شده از ارزیابی این مدل نشان داد که مهم­ترین شاخص درخصوص تفاوت خوشة اول با خوشة دوم، شاخص دسترسی به داروخانه‏هاست. از سوی دیگر، شاخص دسترسی به پایگاه­های اورژانس کمترین نقش را در این طبقه‏بندی نشان می‏دهد.