تحلیل تکوین فرهنگ‌های مفرغ قدیم در شمال غرب ایران

عصر مفرغ قدیم در خاورمیانه، مقارن با رویدادهای بزرگی مانند تشکیل اوّلین دولت‌شهرها، آغاز شهرنشینی و گسترش خط و کتابت است. آثار فرهنگی در ابتدای این دوره، در بسیاری از مناطق خاورمیانه شامل قسمت غربی ایران، قفقاز، آناتولی، لوانت و شمال میانرودان همانندی‌های شگفت‌آوری از خود نشان می‌دهند و به اسامی مختلفی نامگذاری شده‌اند. با وجود سابقة طولانی در پژوهش‌های این دوره، داده‌های موجود در تحلیل تحوّلات آن از ارزش یکسانی برخوردار نیست که از علّت‌های آن می‌توان به حجم و نوع متفاوت کارهای میدانی و داده‌ها، روش‌های میان رشته‌ای متفاوت، پیشداوری‌ها و زمینه‌های ذهنی ناشی از تحوّلات بین‌المللی اشاره کرد. در طی سه دهة اخیر، کاوش‌ها و بررسی‌های متعدّد باستان‌شناختی در شمال‌غربی و مناطق مرکزی ایران صورت گرفته که دامنة نفوذ این فرهنگ را به طرف مشرق، گسترش چشمگیری داده و منطقة ارومیه را به همراه حوضة ارس و رودخانة کورا در قلب این فرهنگ قرار داده است.علاوه بر این، مطالعات میان‌رشته‌ای چندی در این ارتباط به انجام رسیده است که برخی از آنها در قالب پایان‌نامه‌های دکتری ارائه گردیده و اطلاعات فراوانی را در اختیار ما قرار داده است. مقاله حاضر، کوششی است در تحلیل نتایج حاصل از این تحقیقات و بررسی تحوّلات این دوره که با توجه به زمینة جغرافیایی و ارتباطات آن با مناطق همجوار صورت گرفته است.