تحلیل تماتیک شاخص‌های ارزیابی علم، فناوری و نوآوری کشورهای منطقه سند چشم‌انداز 1404

توجه به شاخص‌های بین‌المللی ارزیابی علم، فناوری و نوآوری2 برای تعیین جایگاه کشورها در این زمینه و نیز رقابت‌پذیری آنها لازم است ولی در مجموع، از نظر کاربرد در سیاست‌گذاری علم، فناوری و نوآوری در کشورهای در حال توسعه، کارایی و اثربخشی مطلوبی ندارند. به دلیل این محدودیت، بسیاری از کشورهای در حال توسعه نیز به ایجاد نهادهایی برای انجام ارزیابی‌ها، سنجش‌ها و توسعه چارچوب‌های ارزیابی پرداخته‌اند. در همین راستا، هدف پژوهش حاضر بررسی شاخص‌های ارزیابی علم، فناوری و نوآوری، حوزه‌های موضوعی آنها و خلأ‌های موجود در کشورهای در حال توسعه است. در این مقاله، تعدادی از کشورهای منطقه سند چشم‌انداز 1404 به لحاظ اهمیت راهبردی آنها و بر اساس معیار دسترسی به اطلاعات‌شان انتخاب شده‌اند. سپس، از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و با بررسی اسناد و مدارک موجود، اطلاعات مربوط جمع‌آوری و حوزه‌های موضوعی شاخص‌های ارزیابی علم، فناوری و نوآوری در این کشورها با روش کیفی تحلیل تم/ زمینه، بررسی، آمارگیری و توصیف شده است. حوزه‌های موضوعی اصلی شاخص‌های علم، فناوری و نوآوری در کشورهای مورد بررسی عبارت‌اند از: سرمایه انسانی علم و فناوری و نوآوری؛ انتشارات علمی و اشاعه دانش؛ فناوری؛ نوآوری و رقابت‌پذیری؛ نهادها و محیط علم، فناوری و نوآوری؛ منابع مالی علم، فناوری و نوآوری و سرمایه‌گذاری. بر پایه نتایج، خلأها و کاستی‌های زیادی در زمینه شاخص‌هایی وجود دارد که اثرات اقتصادی و اجتماعی علم، فناوری و نوآوری را می‌سنجند و برای کشورهای در حال توسعه مهم‌اند.