تحلیل اقتصاد سیاسی از الگوی فضایی تخصیص هزینه‌های جاری و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای در استان‌های ایران

بودجه‌های جاری و عمرانی استانی از مهم‌ترین ابزارهای اقتصادی بخش عمومی است که با کمک آن می‌توان نابرابری‌ها و ناتوازنی‌های منطقه‌ای را در کشور کاهش داد. در این پژوهش به بررسی ابعاد مختلف این موضوع و میزان اثرگذاری متغیرهای مختلف اقتصادی بر میزان پراکندگی و توزیع بودجه‌های جاری و عمرانی در استان‌های کشور پرداخته شده است. متغیرهای توضیحی سرانه تولید ناخالص داخلی بدون نفت، سهم نفت در تولید ناخالص داخلی، تراکم جمعیت و مجموع مخارج عمرانی تخصیص‌یافته به استان‌های کشور است. به این منظور با استفاده از داده‌های پانل دوره 1392-1384 به برآورد مدل تجربی پرداخته شده است. ضمن بررسی مدل از حیث اثرات ثابت یا متغیر و تخمین آزمون ‌هاسمن، نتایج نشان می‌دهد بین متغیرهای سرانه تولید ناخالص داخلی بدون نفت، تراکم جمعیتی و مجموع مخارج عمرانی تحقق‌یافته استان‌ها رابطه مثبت برقرار است. سهم نفت در تولید ناخالص داخلی بر اعتبارات استانی اثر منفی و معناداری دارد. ضریب متغیر تولید ناخالص داخلی سرانه بیانگر کشش درآمدی بودجه‌های عمومی استانی است و درواقع نشان‌دهنده تبادل کارایی ـ برابری در مدل است. ضریب به‌دست آمده برای این متغیر 359/0 است. به این معنا که هرچند رفتار بودجه‌ریزی دولت در ایران به‌طور مطلق کارایی‌محور نیست؛ اما بیشتر متمایل به تخصیص به استان‌هایی است که تولید بالاتر دارند تا استان‌هایی که از فقر بیشتر رنج می‌برند.