تحلیلی بر نابرابری‌های فضایی شهر تهران و پیش‌بینی اولویت برنامه‌ریزی

در عصر حاضر، اصلی‌ترین عامل بحران‌های جوامع بشری ریشه در نابرابری‌های اجتماعی و فقدان عدالت دارد. امروزه برنامه‌ریزان به‌ویژه جغرافی‌دانان با طرح عدالت فضایی یا توزیعی، راهبردهای جدیدی را در مسیر توزیع منافع همگانی بر‌اساس معیار‌های نیاز، استحقاق و منفعت عمومی ارائه می‌دهند. در این تحقیق، شهر تهران به‌عنوان نمونه، مورد مطالعه قرار گرفته است؛ به این دلیل که در این شهر، نابرابری فضایی نسبت به سایر شهرهای کشور، بیشتر قابل مشاهده است. هدف تحقیق، تحلیل فضایی و سطح‌بندی مناطق شهر تهران بر‌اساس شاخص‌های انتخاب شده است. روش تحقیق توصیفی – تحلیلی بوده که از روش‌های آماری تحلیل عاملی، تحلیل خوشه‌ای، تحلیل تشخیصی، رگرسیون و روش‌های تصمیم‌گیری چند معیاره استفاده شده است. شاخص‌های مورد مطالعه هفت بخش اقتصادی، اجتماعی، کالبدی، فرهنگی، زیربنایی، امنیتی، فضای سبز و آلودگی را شامل می‌شود. بر‌اساس نتایج تحلیل عاملی، بخش‌های مختلف مناطق شهر تهران به‌صورت جداگانه سطح‌بندی شدند. در مرحلۀ بعد، مناطق شهر تهران با استفاده از روش‌های دیگر نیز سطح‌بندی شدند و با استفاده از تحلیل خوشه‌ای در چهار سطح توسعه‌یافته، متوسط به بالا، متوسط به پایین و توسعه‌نیافته سطح‌بندی شدند. در‌نهایت، برای انتخاب خوشه‌بندی نهایی، از تحلیل تشخیصی استفاده شده است. نتایج نشان می‌دهد که مناطق شمال شهر تهران نسبت به سایر در سطح توسعه‌یافته قرار دارند و از طرفی شکاف بین مناطق شمالی نسبت به سایر مناطق شهر تهران خیلی زیاد است؛ در‌حالی‌که مناطق جنوبی تقریباً در یک سطح قرار دارند. در پایان نیز با‌توجه به مدل  پیش‌بینی رگرسیونی، بخش‌های اجتماعی و زیربنایی به‌عنوان اولویت اول برای توسعۀ مناطق توسعه‌نیافته پیشنهاد شده است و شاخص‌های فرهنگی و اقتصادی در اولویت دوم و بخش‌های کالبدی و فضای سبز در اولویت بعدی قرار دارند، بخش امنیتی نیز در اولویت چهارم برای مناطق توسعه‌یافته، پیشنهاد شده است.