تجلّی خویشکاری‌های زن در نوحه‌ها و مویه‌های زنان شاهنامه

زن و خویشکاری‌های او، یکی از موضوعات مهم و دقیق مباحث اسطوره‌شناسی و حماسی است، به گونه‌ای که کارل گوستاو یونگ، زن – مادر را یکی از کهن‌الگوهای خود معرّفی کرده است. در اساطیر ایران و جهان، زنان نقش‌‌های مختلف و متعدّدی دارند که بر اساس جوامع و فرهنگ‌های آن‌ها، گاهی این نقش‌ها با یکدیگر تفاوت دارند. خویشکاری‌های زنان در اساطیر، به شکل خویشکاری‌های الهه‌ها و ایزدبانوان به منصة ظهور در‌می‌آید و در حماسه‌ها به صورت اعمالی که از زنانی شاخص سر می‌زند. تأثیر نقش ایزدبانوان بر زنانِ حماسی گاه مستقیم و گاه غیرمستقیم و ضمنی است. یکی از راه‌های نمود خویشکاری‌های زنان در حماسه‌ها، رفتار و کردار آنان در مصیبت‌ها و سوگواری‌های­شان است. در جستار حاضر با روشی تحلیلی- توصیفی و بررسی مویه‌ها و سوگواری‌های برخی از زنان شاخص شاهنامه؛ یعنی تهمینه، فرنگیس، جریره، کتایون و دخترانش به پاره‌ای از نقش‌های زن از جمله، نصیحتگری، شفقّت و مهربانی، زایش، ستیزه با دشمن، برکت‌بخشی و بخشندگی، پرورش و ... دست می‌یابیم که این نقش‌ها از مهم‌ترین خویشکاری‌های الهه‌های مادر و کهن‌الگوی زن است.