تجزیه ژنتیکی برای برخی صفات زراعی و فیزیولوژیک کلزا در شرایط تنش و عدم تنش خشکی

به‌منظور برآورد ترکیب‌پذیری و پارامترهای ژنتیکی کلزا از لحاظ خصوصیات زراعی و فیزیولوژیک از طرح دای‌آلل دوطرفه استفاده گردید. نتاج 1F به‌همراه والدها در دو آزمایش مجزا تحت شرایط تنش و عدم تنش‌خشکی بر پایه طرح لاتیس ساده 9 × 9 در مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم (سرارود) طی سال زراعی 95-1394مورد ارزیابی قرار گرفتند. واریانس ترکیب‌پذیری عمومی (GCA) و خصوصی (SCA) و تلاقی‌های معکوس برای اکثر خصوصیات در دو شرایط معنی‌دار بود. رقم شیرآلی برای میزان روغن و ارقام کامت و دلگان برای عملکرد دانه، بالاترین GCA را برای دو محیط داشتند. دورگ آرجی‌اس 003 × لیکورد در دو محیط برای صفات وزن دانه، محتوی آب‌برگ، میزان روغن و عملکرد دانه مقادیر SCA مثبت و معنی‌داری داشت. واریانس افزایشی برای روز تا گلدهی، ارتفاع بوته، طول خورجین، وزن هزاردانه و میزان روغن دانه در دو محیط بالا بود و برای عملکرد دانه در دو محیط، خورجین در بوته، محتوی آب‌برگ و دمای برگ در محیط تنش و نشت یونی محیط غیرتنش، سهم غالبیت ژن‌ها بیشتر بود. تحلیل گرافیکی هیمن نشان داد که اکثر صفات تحت تأثیر غالبیت‌نسبی و خورجین در بوته در محیط تنش، محتوی آب‌برگ و عملکرد دانه در محیط غیرتنش تحت کنترل فوق‌غالبیت ژن‌ها قرار دارند. بیشترین میزان وراثت‌پذیری خصوصی در وزن هزاردانه برای محیط تنش (92/0) و کمترین در محتوی آب‌برگ برای محیط غیرتنش (21/0) مشاهده شد. نتایج این بررسی نشان داد که امکان بهبود عملکرد دانه، میزان روغن و سایر صفات زراعی و فیزیولوژیک از راه تلاقی بین ارقام متفاوت کلزا برای هر دو شرایط وجود دارد.