تبیین ویژگی‌های یک برنامه مدرسه‌محور برای ارتقاء فعالیت جسمانی در نوجوانان و ارایه چارچوب مداخله‌ای: یک مطالعه کیفی

زمینه و هدف: کم‌تحرکی با شیوه زندگی سالم مغایرت داشته و در گروه‌های سنی مختلف به ویژه نوجوانان رو به فزونی است. برای پیاده‌سازی هر برنامۀ تندرستی باید درک عمیقی از زندگی آن برنامه داشت. هدف از این مطالعه شناسایی خصوصیات یک برنامۀ مداخله‌ای مدرسه‌مدار برای ارتقاء فعالیت جسمانی در نوجوانان از دیدگاه ذی‌نفعان اعم از کارشناسان و مسئولین امر سلامت دانش‌آموزی، دانش‌آموزان و والدین آنهاست. مواد و روش ها: مطالعه به صورت کیفی و از طریق مصاحبه و بحث‌گروهی متمرکز با دانش آموزان و والدین آنها و طیف‌های متفاوتی از کارشناسان وزارت‌خانه‌ها و صاحبنظران برنامه‌های بهداشتی در سطح کلان انجام پذیرفت.۴ بحث گروهی متمرکز با دانش‌آموزان و والدین آنها، تعداد ۲۴ مصاحبه با کارشناسان وزارت‌خانه های درگیر در امر سلامت دانش‌آموزی و تعداد ۶ مصاحبه با صاحبنظران برنامه‌های بهداشتی در سطح کلان انجام شده و داده ها هم با روش تحلیل محتوا آنالیز شد. یافته ها: نتایج این مطالعه به دو بخش تقسیم شد: الف) مشکلات موجود و خصوصیات یک برنامۀ مداخله‌ای مدرسه مدار برای ارتقاء فعالیت جسمی از دیدگاه دانش‌آموزان، والدین و کارشناسان وزارت‌خانه‌ها ؛ ب) چگونگی اجرا و فرایند ادغام این برنامه در سیستم بهداشتی مدارس از دیدگاه سیاستگذاران و استادان. در مجموع در بخش الف ۳ گروه و ۲۸ تم و در بخش ب نیز ۲ گروه و ۲۲ تم شناسایی شد. مشکلات مدیریتی وکمبود منابع مالی و انسانی از مشکلات اصلی نظام فعلی مدارس عنوان شد. یافته‌های مطالعه بر اهمیت افزایش ساعت زنگ ورزش و هدفمندسازی آن، به‌کارگیری نیروی متخصص و استعدادیابی در مدارس، برگزاری کلاس‌های فوق‌برنامه در روز پنج‌شنبه و درگیر کردن والدین در فعالیت‌های جسمانی فرزندانشان تأکید می‌کرد. نتایج حاصل از مصاحبه با استادان و سیاستگذاران امر سلامت دانش‌آموزی منجر به شناسایی یک چارچوب بیست مرحله‌ای برای پیاده‌سازی برنامۀ مداخله‌ای شد. نتیجه‌گیری: نتایج این مطالعه حاکی از کمبود شدید منابع مالی و انسانی در مدارس و وجود نداشتن برنامه‌ای منسجم و نظام‌مند برای ارتقاء فعالیت جسمانی در مدارس بود. می‌توان از چارچوب شناسایی شده برای پیاده‌سازی سایر مداخلات سلامت در مدارس نظیر بهبود وضعیت تغذیه استفاده کرد.