تباریابی رخدادِ «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها»؛ بر مبنای همسویی انتقادی روند‌های کلان فرهنگی دوره ماقبل انقلاب اسلامی

Authors

  • قاسم زائری استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران
Abstract:

این مقاله به بررسی روند‌های ماقبل انقلابی مؤثر بر وقوع رخداد «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» (1359) اختصاص دارد. برخلاف تصور رایج که این رخداد را محصول کشاکش سیاسی نیرو‌های رقیب در دوره اولیه مابعد انقلاب اسلامی دانسته و آن را همچون واقعه‌ای فاقد ضرورت اجتماعی و یک کنش سیاسی صرف فارغ از وجوه نظری معرفی می‌کند، از قضا این مقاله نشان می‌دهد که واقعه «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» نقطه نهایی و اوج یک مطالبه عمومی است که مدت‌‌ها قبل از پیروزی انقلاب اسلامی 1357 نیاز و ضرورت آن در بین نیرو‌های اجتماعی و حتی در میان نخبگان آموزشی اواخر دوره پهلوی دوم، البته در سطح و مرتبه متفاوتی وجود داشته است. این نیرو‌ها به انحاء متفاوت اعم از تأثیرپذیری از خودانتقادی‌‌‌های غرب در دوره مابعد جنگ جهانی دوم، یا به‌دلیل مشکلات و مسائل نظام آموزشی و دانشگاهی کشور، نسبت به «علم جدید» و نظامات علمی و دانشگاهی انتقاد و اعتراض داشته‌اند. این مواضع انتقادی گاه به‌طور عینی خود را در برنامه‌هایی نظیر «انقلاب آموزشی» یا «آموزش اسلامی» نشان داده است و گاه در قالب ایده‌‌های ذهنی نظیر «علم بومی»، «علم قدسی»، «علم متعهد» و نظیر آن در میان نخبگان فکری مطرح شده و ذهنیت تحول در نظام علمی ـ آموزشی در آستانه وقوع انقلاب اسلامی را قوت بخشیده است. مقاله نشان خواهد داد که وقوع انقلاب اسلامی و نیروی برآمده از آن، بنا به ماهیت اسلامی انقلاب و نوع و تنوع نیروی سیاسی درگیر در آن، این خواست عمومی را در سطح و مرتبه بالاتر با جهت‌گیری متفاوتی پیگیری کرده که ظهور اولیه آن در واقعه «انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها» و نهادسازی‌‌ها و سیاست‌گذاری‌‌های آن بوده است. برای تباریابی و شناسایی این روند‌های فرهنگی و اجتماعی اثرگذار، از شیوه کار فوکو استفاده شده است.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

خوانشِ فرهنگی میشل فوکو از انقلاب اسلامی

فرضیه کلی مقاله این است که خوانش فرهنگی فوکو در خصوص انقلاب اسلامی، ریشه در دستگاه نظری او دارد. جنبش انقلابی مردم ایران، در بعد نظری توجه متفکران، فیلسوفان، جامعه‌شناسان و... را به خود معطوف نموده و تئوری‌ها و پارادایم‌های زیادی بواسطه حرکت مردمی ایران، تعدیل شدند. در میان تئوری‌های مزبور، خوانشِ فرهنگی میشل فوکو به حاشیه‌رانی تبیین اقتصادی و برجسته‌سازی تبیین فرهنگی می‌پردازد. برساخت فرهنگی فو...

full text

بنیادهای فرهنگی و هویتی انقلاب اسلامی

نگارنده این مقاله را در سه فصل مجزا تهیه و تنظیم کرده است. در فصل اول به تعاریف واژگان کلیدی از قبیل چیستی فرهنگ، چیستی بنیاد و چیستی هویت پرداخته و دربارة مبانی نظری انقلاب و تئوری نظام ارزشی دوورژه بحثهایی کرده است. در فصل دوم به طور مختصر پیشینة تاریخی انقلاب اسلامی را مورد بررسی قرار داده و به چند جنبش مهم از قبیل: جنبش تنباکو، جنبش مشروطه و جنبش ملی شدن نفت اشاره کرده است. در فصل سوم ع...

full text

قدرت نرم انقلاب اسلامی ایران و نظریة صدور فرهنگی انقلاب

قدرت انقلاب ایران نه به خاطر قدرت نظامی یا اقتصادی آن، بلکه به خاطر وجه فرهنگی و معنوی آن است. انقلاب اسلامی ایران یک مصداق از مصادیق گفتمان معنویت خواهی در سیاست یا حضور دین در سیاست است که امروزه نمود عملی این خواسته و تکرار آن را در قیامهای کشورهای مسلمان که به نام بیداری اسلامی خوانده می شود، شاهد هستیم. این مطالبه در کشورهای اسلامی از راه قهر و زور به آنها منتقل نشده است، بلکه این همان قدر...

full text

نقش دیپلماسی فرهنگی در صدور انقلاب اسلامی ایران

با وجود گذشت بیش از سه دهه از وقوع انقلاب اسلامی ایران و تأکیدات مکرر سران انقلاب بر سیاست صدور انقلاب هنوز این هدف به‌صورت مطلوب محقق نشده است (تاریخچه). بنابراین بررسی اینکه چرا صدور انقلاب به کندی پیش رفته و ارائه راهکارهای که این هدف را تسریع بخشد ضرورت دارد (مسأله) هدف این مقاله شناسایی راهکارهایی است که امکان صدور انقلاب اسلامی را در فضای منطقه‌ای کنونی که برآمده از فرایند بیداری اسلامی ا...

full text

«ساختار و عاملیت» در تبیین های فرهنگی انقلاب اسلامی

تبین های فرهنگی انقلاب اسلامی به تعبییری از مهترین تبیین های بکار رفته در باب انقلاب اسلامی محسوب میشوند.چراکه به اذعان بساری از نظریه پردازان اجتماعی(جان فوران،تدا اسکاچپول،میشل فوکو، مانوئل کاستلز،آنتونی گیدنز....)مهمترین خصیصه انقلاب ایران برجسته بودن نقش متغیرهای فرهنگی اعم از ایدئولوژی،رهبری،مذهب(تشیع)گفتمان سیاسی_اسلامی.....در آن است.اما به لحاظ نظری این دسته از تبیینها خود متاثر از جریان...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 10  issue 37

pages  7- 50

publication date 2017-05-22

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023