تاریخ خوارزم محمودبن محمد خوارزمی:تاریخ محلی با رویکردی فرهنگی- دینی

تاریخ‌های محلی نایافته‌ی ایرانی فراوان است، هر چند که مطالعات درباره‌ی تاریخ‌نگاری در ایران بر تاریخ‌های محلی موجود و نیز اقسام آن متمرکز بوده است.پژوهش حاضر به مطالعه‌ی تاریخ خوارزم اثر مفقود محمودبن‌محمد خوارزم (د568 ق) به زبان عربی اختصاص دارد که افزون بر مستخرجات، خلاصه‌ای مخطوط هم از آن در دست است.این مقاله که ویراسته‌ی خلاصه‌ی مذکور را نیز شامل می‌شود، نشان می‌دهد علاوه بر اقسام شناخته‌شده‌ی دینی و غیردینیِ تاریخ محلی، گونه‌ی دیگری به عنوان تاریخ محلی فرهنگی- دینی نیز قابل شناسایی است.نوع اخیر که تاریخ خوارزم نمونه‌ی خوبی برای آن است، برخلاف تاریخ‌های محلی صرفاً دینی، ترجمه‌های دانشمندان علوم غیرحدیث را نیز در برمی‌گیرد.به سبب همین ویژگی، محمودبن‌خوارزمی می‌تواند در زمره‌ی مورخان محلی پیشتاز ایران در سده‌های میانه به شمار آید.یافته‌ها همچنین آشکار می‌کند که الگوی ذکر حدیث و دیگر روایت‌های اسلامی در تاریخ‌های محلی ایرانی برای ستودن محلی خاص، لزوماً به معنی پذیرش آن منقولات از سوی خوانندگان نیست.