تاثیر چند عامل زراعی بر دوره بحرانی کنترل علفهای هرز سویا

سابقه‌‌ و هدف. دوره‌ی بحرانی کنترل علف‌های ‌هرز بعنوان مقطعی از چرخه زندگی گیاه زراعی تعریف می‌شود که تداخل علف‌های‌ هرز در آن منجر به بیش‌ترین کاهش عملکرد می‌گردد. از عوامل موثر بر این دوره می‌توان به تاریخ، رقم‌ مورد کاشت و تراکم گیاهی‌اشاره کرد. تاریخ کاشت گیاه زراعی بر تداخل با علف‌های ‌هرز تاثیر‌گذار‌است. ارقام سویا از نظر قدرت رقابت با یکدیگر متفاوتند که ممکن است مربوط به ویژگی‌های ر‌قابتی‌ ‌و یا آللوپاتی ‌آنها باشد. تراکم گیاه زراعی نیز روی جمعیت علف‌های‌ ‌هرز خاصیت بازدارندگی‌دارد. در مورد تاثیر این سه عامل تاکنون در منطقه کار پژوهشی انجام نشده است. مواد‌ و روش‌ها. این مطالعه در دو آزمایش جداگانه در سال 1392 در مزرعه‌ای واقع در شرکت زراعی دشت ناز ساری انجام شد. آزمایش اول به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. تیمار‌های آزمایش شامل تاریخ کاشت در دو سطح(16 خرداد و4 تیر ماه) به عنوان عامل اصلی و رقم(شامل ارقام 033 و آجیلی) و عامل وجین(با 12 تیمار زمان وجین) بصورت فاکتوریل به عنوان عامل فرعی بودند. آزمایش دوم با آرایش اسپلیت پلات با دو عامل و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 24 تیمار و سه تکرار به اجرا درآمد. عامل اول تراکم کاشت سویا در دو سطح(31 و 42 بوته در متر مربع) وعامل دوم شامل انواع مدیریت‌های زمانی کنترل و رقابت علف هرز(12 سطح) بود. تیمار‌ها بر اساس مراحل نموی سویا در دو گروه در هر دو آزمایش قرار گرفتند. تیمار‌های عامل وجین به دو دسته تداخل علف‌های هرز تا مراحل صفر(سبز شدن)،5,3,1 برگی وگلدهی و تیمار‌های کنترل علف‌های‌هرز تا مراحل یاد شده تقسیم شد. با در نظر گرفتن تیمار تداخل علف‌های‌ هرز تا مرحله صفر به عنوان شاهد بدون علف‌هرز، این دو دسته از تیمار به ترتیب با توابع لجستیک وگامپرتز برازش ‌داده شد و دوره بحرانی علف‌های ‌هرز برای سه عامل تاریخ کاشت، رقم و تراکم تعیین گردید. یافته‌ها. با احتساب 5 درصد کاهش عملکرد قابل قبول، شروع دوره بحرانی کنترل علف‌های هرز برای کاشت زود و دیر سویا به ترتیب 29 و 359 درجه روز، و پایان دوره در 1678 و 1258 درجه روز پس از کاشت برآورد گردید. فرصت زودتر مساعد اعم از آبیاری و کود‌هی در کاشت زود، به علف‌های هرز مهلت بیش‌تری برای جوانه‌زنی و رقابت با سویا داده و منجر به طولانی‌تر شدن این دوره‌ گردید. متوسط تراکم علف‌های‌هرز در طول آزمایش اول 77 بوته در متر مربع و علف‌های‌ هرز غالب، گاو پنبه، تاج ریزی وتاج خروس بودند. شروع دوره بحرانی برای هر دو رقم یکسان، ولی مدت دوره برای رقم آجیلی طولانی‌تر بود. رقم 033 به علت سرعت رشد بیش‌تر و قابلیت بستن زودتر کانوپی گیاهی‌، دوره ‌‌بحرانی‌ کنترل‌‌ علف‌های‌ هرز کوتاه‌تری داشت. با افزایش تراکم سویا محدوده‌ای برای‌دوره بحرانی کنترل‌علف‌های ‌هرز برآورد نگردید. این موضوع از طریق کاهش تراکم علف‌های ‌هرز بخصوص تاج خروس که بذور آن جهت جوانه‌زنی به نور محتاج است توجیه شد. نتیجه‌گیری. اختلاف در دوره بحرانی به علت تاریخ کاشت ضرورت توجه بیش‌تر به تاثیر فاکتور‌های محیطی موثر بر رقابت را در شرایط محدودیت منابع روشن نمود. تاریخ کاشت زود نیاز به کنترل شدیدتر علف‌های‌ هرز را می‌طلبد. در این مطالعه مشخص شد کاشت دیرتر سویا با تراکم بیش‌تر و استفاده از رقم 033 ضمن کاهش استفاده از علف کش، ریسک آسیب به محصول در سال بعد را کم می‌کند.